Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011 - 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттiк бағдарламасы

Қазақстан Республикасы 
Президентiнiң
2010 жылғы 29 қарашадағы
№ 1113 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН  

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың
2011 - 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан»
мемлекеттiк бағдарламасы

                                                                              МАЗМҰНЫ

1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның   Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау
атауы саласын дамытудың 2011 - 2015 жылдарға
арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттiк
бағдарламасы (бұдан әрi - Бағдарлама)

Әзiрлеу үшiн негiз «Қазақстан Республикасының 2020 жылға
дейiнгi Стратегиялық даму жоспары туралы»
Қазақстан Республикасы Президентiнiң
2010 жылғы 1 ақпандағы № 922 Жарлығы

Бағдарламаны әзiрлеуге   Қазақстан Республикасы Денсаулық
жауапты мемлекеттiк орган  сақтау министрлiгi

Бағдарламаны iске Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау
асыруға жауапты министрлiгi, Қазақстан Республикасы
мемлекеттiк органдар Iшкi iстер министрлiгi, Қазақстан
Республикасы Мәдениет министрлiгi,
Қазақстан Республикасы Индустрия және
жаңа технологиялар министрлiгi,
Қазақстан Республикасы Байланыс және
ақпарат министрлiгi, Қазақстан
Республикасы Қорғаныс министрлiгi,
Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым
министрлiгi, Қазақстан Республикасы
Қоршаған ортаны қорғау министрлiгi,
Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы
министрлiгi, Қазақстан Республикасы Еңбек
және халықты әлеуметтiк қорғау
министрлiгi, Қазақстан Республикасы
Төтенше жағдайлар министрлiгi, Қазақстан
Республикасы Туризм және спорт
министрлiгi, Қазақстан Республикасы
Әдiлет министрлiгi, Қазақстан Республикасы
Экономикалық даму және сауда министрлiгi,
Астана және Алматы қалаларының,
облыстардың әкiмдiктерi

Бағдарламаның мақсаты Елiмiздiң орнықты әлеуметтiк-демографиялық
дамуын қамтамасыз ету үшiн Қазақстан
азаматтарының денсаулығын жақсарту

Мiндеттерi   Азаматтардың денсаулығын сақтау және
санитариялық-эпидемиологиялық
саламаттылықты қамтамасыз ету мәселелерi
бойынша сектораралық және ведомствоаралық
өзара iс-қимылды күшейту;
Бiрыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесiн
дамыту және жетiлдiру;
медициналық және фармацевтикалық бiлiмдi
жетiлдiру, медицина ғылымын және
фармацевтикалық қызметтi дамыту

Iске асыру мерзiмi 2011 - 2015 жылдар
бiрiншi кезең: 2011 - 2013 жылдар
екiншi кезең: 2014 - 2015 жылдар

Нысаналы индикаторлар Халықтың күтiлiп отырған өмiр сүру
ұзақтығының 2013 жылға қарай 69,5-ке
дейiн, 2015 жылға қарай 70 жасқа дейiн
ұлғаюы;
ана өлiм-жiтiмiнiң 100 мың тiрi
туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай
28,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 24,5-ке
дейiн төмендеуi;
нәресте өлiм-жiтiмiнiң 1000 тiрi
туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай
14,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 12,3-ке
дейiн төмендеуi;
жалпы өлiм-жiтiмнiң 1000 адамға шаққанда
2013 жылға қарай 8,14-ке дейiн, 2015 жылға
қарай 7,62-ге дейiн төмендеуi;
туберкулезбен сырқаттанушылықтың 100 мың
адамға шаққанда 2013 жылға қарай 98,1-ге
дейiн, 2015 жылға қарай 94,7-ге дейiн
төмендеуi;
15-49 жас аралығындағы жас тобында АИТВ
инфекциясының таралушылығын 0,2 - 0,6
шегiнде ұстау

Қаржыландыру көздерi Бағдарламаны iске асыруға 2011 - 2015
мен көлемi   жылдары республикалық және жергiлiктi
бюджеттердiң қаражаты, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының заңнамасымен
тыйым салынбаған басқа да қаражат
жұмсалатын болады.
Бағдарламаны iске асыруға мемлекеттiк
бюджеттен жалпы шығындар 359 358,9 млн.
теңгенi құрайды.

2001 - 2015 жылдарға арналған
Бағдарламаны қаржыландыру көлемi
Қазақстан Республикасының заңнамасына
сәйкес тиiстi қаржы жылдарына арналған
республикалық және жергiлiктi бюджеттердi
бекiту кезiнде нақтыланатын болады.

2. Кiрiспе

Әрбiр адамның денсаулығы оның толыққанды тiршiлiк етуiн ғана емес, сонымен қатар оның мүмкiндiктерiнiң әлеуетiн анықтайтын факторға айналып отыр. Халық денсаулығы жағдайының деңгейi өз кезегiнде, елдiң әлеуметтiк-экономикалық, мәдени және индустриялық даму шамасын айқындайды. Медициналық көмек көрсетудiң қолжетiмдiлiгiн, уақтылылығын, сапасы мен сабақтастығын қамтамасыз етуге қызмет ететiн бiрыңғай дамыған, әлеуметтiк бағдарланған жүйенi бiлдiретiн денсаулық сақтау саласы халық әл-ауқатының орнықты және тұрақты өсуi тұрғысынан алғанда республикадағы негiзгi басымдықтардың бiрi болып табылады.
Президент Н.Ә.Назарбаев «Жаңа әлемдегi жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына Жолдауында елiмiздiң дамуының жаңа кезеңiндегi мемлекеттiк саясаттың бiр бағыты медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту және денсаулық сақтаудың жоғары технологиялық жүйесiн дамыту болуы керек деп атап көрсеттi. Медициналық қызметтердiң сапасы кешендi ұғым болып табылады және ол көптеген көлемдi себептерге байланысты, олардың iшiнде медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық жарақталуын, клиникалық мамандардың кәсiби деңгейiн және оны арттыруға деген уәждемесiнiң болуын, медициналық көмектi ұйымдастыру мен көрсету үдерiстерiн басқарудың қазiргi заманғы технологияларын енгiзудi, медициналық көмекке ақы төлеудiң тиiмдi әдiстерiн енгiзудi бөлек атап өткен жөн. Медициналық қызметтердiң сапасын басқаруды жетiлдiру Қазақстанның денсаулық сақтау саласын 2020 жылға дейiн стратегиялық дамыту аясында маңызды орын алады.
2010 жылғы Жолдауда Президент таяу онжылдыққа нақты мiндеттер қойды. Оның iшiнде Нұрсұлтан Әбiшұлы «Саламатты өмiр салты мен адамның өз денсаулығы үшiн ынтымақты жауапкершiлiгi қағидаты - мiне, осылар денсаулық сақтау саласындағы және халықтың күнделiктi тұрмысындағы мемлекеттiк саясаттың ең басты мәселесi болуы тиiс» екендiгiн атап көрсеттi.
Жоғарыда көрсетiлгендерге сәйкес, сондай-ақ халық денсаулығының қазiргi жағдайына және Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау жүйесiне жүргiзiлген талдау негiзiнде Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2011 - 2015 жылдарға арналған «Саламатты Қазақстан» мемлекеттiк бағдарламасының стратегиялық басым бағыттары және iске асыру тетiктерi айқындалды.
Бағдарламада ведомствоаралық және сектораралық өзара iс-қимылды ескере отырып, жоспарланған iс-шараларды орындауды заңнамалық, инвестициялық, құрылымдық, экономикалық және кадрлық қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар көзделген. Медициналық қызметтердiң және медициналық ұйымдардың арасындағы бәсекелестiк қатынастардың нарығын құру көзделiп отыр.
Бағдарламаны iске асыру медициналық қызмет көрсетудiң шығыны аз нысандарына өту үшiн жағдай жасау, саланың профилактикалық бағыттылығын қамтамасыз ету, медициналық көмектiң қолжетiмдiлiгi мен сапасының деңгейiн арттыру арқылы денсаулық сақтау жүйесiн қарқынды дамытуға, арнайы әлеуметтiк қызметтердi енгiзуге, сондай-ақ халықтың өзiн-өзi сақтау мiнез-құлқының дәйектемесi, медицина персоналының кәсiптiк және жеке өсуi, денсаулық сақтау жүйесiн қоғамның қазiргi талаптарына және нарықтық жағдайларына бейiмдеу үшiн жағдай жасауға ықпал ететiн болады.

3. Ағымдағы жағдайды талдау

Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау iсiн реформалау мен дамытудың 2005 - 2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын (бұдан әрi - Мембағдарлама) iске асыру кезеңiнде мынадай белгiлi бiр нәтижелерге қол жеткiзiлдi:
«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесi туралы» Қазақстан Республикасының Кодексi қабылданды;
тегiн медициналық көмектiң кепiлдiк берiлген көлемi бойынша ең төменгi стандарттар белгiлендi;
Қазақстан Республикасында ана мен бала өлiм-жiтiмiн төмендету жөнiндегi 2008 - 2010 жылдарға арналған, Қазақстан Республикасында қан қызметiн жетiлдiру жөнiндегi шаралар туралы 2008 - 2010 жылдарға арналған, Қазақстан Республикасында ЖҚТБ iндетiне қарсы iс-қимыл жөнiндегi 2006 - 2010 жылдарға арналған, Қазақстан Республикасында кардиологиялық және кардиохирургиялық көмектi дамытудың 2008 - 2016 жылдарға арналған, «Саламатты өмiр салты» жөнiндегi 2008 - 2016 жылдарға арналған салалық бағдарламалары әзiрлендi және енгiзiлдi;
шекараны санитариялық қорғау жүйесi қалыптасты: мемлекеттiк шекарада ел аумағын аса қауiптi инфекциялық аурулардың әкелiнуiнен және таралуынан қорғауды қамтамасыз ететiн санитариялық-карантиндiк пункттер желiсi кеңейтiлдi;
жалпы дәрiгерлiк практика қағидаты бойынша жұмыс iстейтiн бастапқы медициналық-санитариялық көмек (бұдан әрi - БМСК) қызметiн реформалау жүргiзiлдi, қанайналым жүйесi ауруларын ерте анықтау тұрғысынан балаларды, ересек халықты профилактикалық қарап-тексеру, ұрпақты болу жүйесiнiң онкопатологиясын ерте анықтау тұрғысынан әйелдердi скринингтiк зерттеу жүргiзiлуде;
дәрi-дәрмекпен тегiн және жеңiлдiктi түрде қамтамасыз ету енгiзiлдi;
мемлекеттiк медициналық ұйымдар желiсiн типтеу және стандарттау жүргiзiлдi, денсаулық сақтау ұйымдары желiлерiнiң мемлекеттiк нормативi бекiтiлдi;
денсаулық сақтау ұйымдарының материалдық-техникалық базасын нығайту жөнiндегi iс-шаралар жүргiзiлдi;
тәуелсiз медициналық сараптама жүйесi құрылды;
2010 жылғы 1 қаңтардан бастап Бiрыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесi (бұдан әрi - БҰДЖ) кезең-кезеңмен енгiзiлуде, ол пациенттерге дәрiгер мен медициналық ұйымды еркiн таңдауды қамтамасыз етудi, медициналық қызмет көрсетудiң бәсекелестiк ортасын қалыптастыруды, медициналық ұйымдардың түпкiлiктi нәтижелерге қол жеткiзуге бағытталған жұмысын және нақты шығындар бойынша медициналық қызметтерге ақы төлеудi көздейдi;
туберкулез, психикалық және инфекциялық ауруларды емдеудi қоспағанда, стационарлық және стационарды алмастыратын көмек көрсетуге арналған бюджеттi облыстық деңгейде, ал 2010 жылдан бастап республикалық деңгейде шоғырландыру жүргiзiлдi;
денсаулық сақтау менеджерлерiн даярлау жүзеге асырылуда;
«Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау секторындағы технологияларды беру және институционалдық реформа жүргiзу» жобасы Дүниежүзiлiк банкпен бiрлесiп iске асырылуда;
Дәрiлiк заттар дистрибуциясының бiрыңғай жүйесi енгiзiлдi;
денсаулық сақтау саласына ақпараттық технологиялар енгiзiлуде: барлық өңiрлерде филиалдары бар республикалық ақпараттық-талдау орталығы құрылды;
санитариялық-эпидемиологиялық қызметтi қайта құрылымдау жүргiзiлдi, тiгiнен басқару құрылды;
денсаулық сақтау саласындағы бақылау аясында тәуекелдi бағалау жүйесi енгiзiлуде.

Медициналық-демографиялық жағдай және сырқаттанушылық
Мембағдарламаны iске асыру кезеңiнде:
демографиялық жағдайдың жақсаруы, халықтың туу денгейiнiң 18,42-ден (2005 ж.) 22,75-ке (2008 ж.) дейiн артуы;
өлiм-жiтiм көрсеткiшiнiң тұрақтануы - 9,74 (2005 ж. - 10,37);
халықтың табиғи өсу коэффициентiнiң 1000 адамға шаққанда 13,01-ге (2005 ж. - 8,05) дейiн өсуi байқалды.
Республикада халықтың саны 2005 жылмен салыстырғанда 762,6 мың адамға ұлғайды және 2010 жылдың басында 16004,6 мың адамды құрады. Мембағдарламаны iске асыру кезеңiнде сырқаттанушылықтың сәл ұлғаю (1,7%) үрдiсi белгiлi болды. Сырқаттанушылық құрылымында бiрiншi орынды тыныс алу ағзаларының аурулары (39,37%), екiншi - жарақаттанушылық пен уланулар (6,88%), үшiншi - несеп-жыныс жүйелерiнiң аурулары (6,86%), одан кейiн асқорыту ағзаларының аурулары (6,46%), терi және терiасты жасушаларының аурулары (6,08%), қан және қан өндiру ағзаларының аурулары (4,24%), қанайналым жүйесiнiң аурулары (3,72%), инфекциялық және паразиттiк аурулар (3,24%), басқа да аурулар (23,14%) алады.
Демографиялық жағдайдағы оң iлгерiлеушiлiкке қарамастан, ана мен бала денсаулығының темен деңгейi сақталуда. Ұрпақты болу өзектi проблема күйiнде қалып отыр, некеге тұрғандардың 16 %-ға жуығы ұрпақсыз болып табылады. Бұл көбiнесе жыныстық жолмен берiлетiн инфекциялардың (бұдан әрi - ЖЖБИ) кеңiнен таралуына және түсiктiң жоғары деңгейiне байланысты, бұл өз кезегiнде халықтың, ең алдымен жас адамдардың қауiпсiз жыныстық мiнез-құлқымен айқындалады. Тiркелген жағдайлардың статистикасына сәйкес елдегi 4 жүктiлiктiң 1-i жасанды үзумен аяқталады. 15-19 жас аралығындағы жасөспiрiм қыздардың босану жиiлiгiнiң ұлғаю үрдiсi бар және 2008 жылы 1000 адамға шаққанда 31,1-дi құрады. Ана өлiм-жiтiмiнiң негiзгi себептерi (100 мың тiрi туғандарға шаққанда 2005 ж. - 40,5; 2009 ж. - 36,9) акушериялық қан кетулер, гестоздар, экстрагениталдық патологиялар болып отыр.
2005 жылы нәресте өлiм-жiтiмiнiң деңгейi 1000 тiрi туғандарға шаққанда 15,1-дi құрады. 2008 жылдан бастап тiрi туу және өлi туу өлшемдерiнiң енгiзiлуiмен нәресте өлiм-жiтiмiнiң көрсеткiшi 20,7-нi құрады және 2009 жылы 1000 тiрi туғандарға шаққанда 18,4-ке дейiн төмендеу үрдiсi байқалады. Нәресте өлiм-жiтiмiнiң негiзгi себептерi перинаталдық кезеңде туындаған жағдайлар болып табылады (60,4%). Нәресте өлiм-жiтiмiнiң құрылымында екiншi орынды туа бiткен патология алады, бұл жүргiзiлген ерте диагностиканың (туа бiткен патологияны анықтау мәнiне жүктi әйелдердiң скринингi) жеткiлiксiздiгiн, ата-аналардың саламатты өмiр салтын сақтамайтындығын және республиканың бiрқатар өңiрлерiнде қолайсыз экологиялық жағдайды айғақтайды.
2007 - 2009 жылдардағы деректердi талдау өлiм-жiтiмнiң барлық себептерi арасында 1 жасқа дейiнгi балалардың респираторлық аурулардан және пневмониядан өлiм-жiтiмi 3-орынды, инфекциялық аурулардан өлiм-жiтiмi 1-орынды алатынын көрсеттi. 2008 жылы Қазақстан Республикасында 5 жасқа дейiнгi балалардың пневмониямен сырқаттанушылығының 33774 жағдайы тiркелдi. 2008 жылы 5 жасқа дейiн балалар өлiм-жiтiмi жағдайының жалпы саны 8 225 баланы құрады, пневмониядан 1,5 мың бала қайтыс болды.
Қазiргi таңда пневмококктық инфекциядан ең тиiмдi және экономикалық пайдалы қазiргi заманғы медицинадағы профилактикалық iс-шара вакцинация болып табылады. Республиканың профилактикалық екпелерiнiң күнтiзбесiне 2 айлық балаларға пневмококктық инфекцияға қарсы вакцинацияны енгiзу 5 жасқа дейiнгi балалардың пневмониямен сырқаттанушылығын 50 %-ға дейiн, өлiм-жiтiмiн 20 %-ға дейiн айтарлықтай төмендетуге қол жеткiзуге мүмкiндiк бередi.
Қазiргi таңда Қазақстанда егде жастағы адамдар барлық халық санының 7,7 %-дан астамын құрайды. Бiрiккен Ұлттар Ұйымы сарапшыларының болжамдары бойынша таяу жылдары Қазақстанда егде жастағы адамдардың саны 11 %-ға артатындығы күтiлуде. Соған байланысты оларға медициналық көмек көрсетудi жақсарту үшiн республикада геронтологиялық көмек жүйесiн құру қажет.
Өткен бесжылдық кезеңде әлеуметтiк мәнi бар аурулардың таралушылығы мен халық өлiм-жiтiмiнiң кейбiр көрсеткiштерiнiң төмендеуi байқалады. Мәселен, туберкулезден болған сырқаттанушылық пен өлiм-жiтiм көрсеткiшi (100 мың адамға шаққанда тиiсiнше 147,3-тен 105,5-ке дейiн және 20,8-ден 12,5-ке дейiн) төмендеген. Сонымен қатар осы ауру бойынша эпидемиологиялық жағдай шиеленiскен күйiнде қалып отыр. Бәсекеге қабiлеттiлiктiң жаһандық индексiнiң рейтингiнде Қазақстан сырқаттанушылық бойынша 94-орында (2007 жылы - 130,0 орын) және туберкулездiң бизнеске әсер етуi бойынша 111 позицияда тұр.
Жүргiзiлiп жатқан ауқымды құрылысқа, «DОТS-плюс» туберкулездi емдеу бағдарламасының iске асырылуына қарамастан, туберкулездiң таралуын, дәрiге төзiмдiлiгiнiң дамуын және өлiм-жiтiмдi эпидемиологиялық қадағалау мәселелерi өзектi күйiнде қалып отыр.
Қатерлi iсiкпен сырқаттанушылықтың кейбiр көрсеткiштерi (100 мың адамға шаққанда 192,5-тен 182,6-ға дейiн) төмендегендiгi байқалады. Сонымен қатар, асқынған түрлерi көбеюде (16,2%), ал өлiм-жiтiм жалпы өлiм-жiтiм себептерiнiң құрылымында үшiншi орынды алады (12,6%). Алайда жалпы республика бойынша сырқаттанушылықтың төмендеуiмен қатар iрi өнеркәсiптiк өңiрлер бойынша көрсеткiштердiң өсуi байқалады. Қатерлi iсiктермен сырқаттанушылықтың ең жоғары үлес салмағы Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарында (44,5%) белгiленген.
Дүниежүзiлiк денсаулық сақтау ұйымының (бұдан әрi - ДДҰ) жiктемесi бойынша Қазақстан АИТВ/ЖИТС iндетiнiң шоғырланған сатысында (орташа әлемдiк көрсеткiш 1,1% болғанда халықтың 0,2 %-ы). Халықаралық сарапшылардың бағалау деректерi бойынша Қазақстанда АИТВ ауруы бар тұрғындардың саны 16 мың адамды құрайды, бұл тiркелгендердiң санынан 2 есеге жуық артық. АИТВ жұқтырғандардың жалпы санының шамамен 1/4-iн құрайтын АИТВ жұқтырған әйелдердiң саны өсуде. 2008 жылы жүктi әйелдер арасында АИТВ жұқпасының жиiлiгi 2005 жылдан бастап жыл сайын 0,01 %-ға арта отырып, 0,07 %-ды құрады, бұл АИТВ-ның анадан балаға берiлу ықтималдылығын арттырады. Сонымен қатар, халықтың АИТВ/ЖИТС туралы хабардар болуының төмендiгi осы патология бойынша жағдайдың нашарлауының нақты қауiптiлiгiне ықпал етедi.
Жарақаттанушылық тек Қазақстан үшiн ғана емес, сонымен қатар көптеген әлем елдерi үшiн де қазiргi заманғы медициналық-әлеуметтiк маңызды проблемалардың бiрi болып отыр. Қазақстанда жарақаттар халықтың сырқаттанушылық құрылымында, еңбекке уақытша жарамсыздық және өлiм-жiтiм құрылымында екiншi орынды, бiрiншi рет мүгедектiкке шығу бойынша үшiншi орынды алады. Сонымен қатар, әртүрлi жарақат алған адамдарды оңалту және еңбекке жарамдылығын қалпына келтiру бойынша жүйелi тәсiл жоқ.
Соңғы жылдары алғашқы мүгедектiк деңгейiнiң терiс серпiнi қалыптасты (10 мың адамға шаққанда республикада мүгедектiкке алғашқы шығудың қарқынды көрсеткiшi 2007 жылы - 27,7-нi, 2008 жылы - 28,8-дi, 2009 жылы - 29,2-нi құрады), бұл денсаулық сақтаудың профилактикалық бағыттылығының нашарлығының дәлелi болып табылады.
Экологиялық ахуалдың нашарлауы қоршаған ортаның зиянды факторларының әсерiне байланысты ауруларды (тыныс алу ағзаларының аурулары, онкологиялық аурулар, аллергиялық аурулар және тағы басқалар) диагностикалау және емдеу қызметiне деген сұраныстың артуына ықпал етедi.
Соңғы жылдары санитариялық-эпидемиологиялық жағдайдың оң серпiнi байқалады, елеулi инфекциялық аурулардың бiрқатарының төмендегенi тiркелген, ал вакцинамен басқарылатын кейбiр инфекциялық аурулар бойынша толық жою немесе элиминациялау мiндетi жолға қойылған.
Жыл сайын қауiпсiз ауыз сумен қамтамасыз етiлген халықтың үлес салмағы артып келедi, ол 2009 жылдың қорытындысы бойынша 81,8 %-ды құрады, эпидемиялық маңызды объектiлердiң санитариялық-эпидемиологиялық жағдайы жақсаруда. Аса қауiптi инфекциялардың табиғи ошақтарында қажеттi профилактикалық iс-шаралар кешенi қамтамасыз етiлдi, оларда халықтың топтық сырқаттанушылық жағдайларына жол берiлген жоқ. Шекаралас мемлекеттермен эпидемиологиялық жағдайдың қиындағаны туралы шұғыл хабарлау жүйесi енгiзiлдi.
Сонымен қатар, қызметтiң инфекциялық емес аурулардың алдын алу бойынша қоғамдық денсаулық сақтаудағы қызметiн күшейту мәселелерi шешiмiн таппай келедi. Өткiзiлетiн санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың сапасы мен жеделдiгiн арттыру қажет, аккредиттеу жүйесi нашар дамыған, зертханалық зерттеулердiң және халық денсаулығына сыртқы орта факторларының әсер ету қауiп-қатерлерiн бағалаудың халықаралық стандарттары жеткiлiксiз енгiзiлген. Өнiмнiң және қызметтердiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету саласында тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесi дамымаған.
Дезинфекциялаумен және дератизациялаумен айналысатын ұйымдардың қызметiн бiрыңғай үйлестiрудi қалыптастыру бөлiгiнде олардың қызметiн жетiлдiрудi, өткiзiлетiн iс-шаралардың сапасы мен тиiмдiлiгiн арттыруды талап етедi.
Биологиялық терроризмнiң өсу қауiптерiне және аса қауiптi инфекциялардың таралуына байланысты ұлттық биологиялық қауiпсiздiк жүйесiн құру кажет.
ДДӨ деректерi бойынша адам денсаулығының 50 %-ы өмiр салтына, көптеген созылмалы инфекциялық емес аурулардың (жүрек-қантамыры жүйелерiнiң аурулары, қант диабетi және басқалар) дамуы да адамның өмiр сүру салтына байланысты. Соған байланысты қазақстандықтардың саламатты өмiр салтын қалыптастыру және дене шынықтыруды дамыту маңызды болып отыр. Сонымен қатар, қазiргi уақытта қоғамдық денсаулық сақтау мәселелерiнде сектораралық және ведомствоаралық серiктестiк тетiгi жолға қойылмаған, бұл мемлекеттiк органдардың, мемлекеттiк және жеке секторлардың денсаулық сақтау саласындағы өз мiндеттерiн жете түсiнбеуiне, жауапкершiлiктi нақты бөлiсудiң болмауына, денсаулық сақтау проблемаларын ақпараттық қолдаудың нашарлығына байланысты.
Сондай-ақ халық денсаулығы деңгейiнiң төмен болуының себептерi саламатты өмiр салтын ұстану және аурулардың алдын алу, қоршаған ортаның қолайсыз жағдайының сақталуы, суды тұтыну мен тамақтану мәселелерiнде халықтың жеткiлiксiз ақпараттандырылуы, сауаттылығы мен уәждемесiнiң жеткiлiксiздiгi, халықтың әлеуметтiк әлсiз санатының әлеуметтiк экономикалық нашарлығы болып табылады. Бұдан басқа, денсаулық сақтау жүйесiнiң профилактикалық белсендiлiгiнiң төмендiгi, яғни ауруларды болдырмауға емес, оларды емдеуге бағытталу сақталуда.

Денсаулық сақтау жүйесi
Денсаулық сақтаудың негiзгi көрсеткiштерiнiң серпiнi денсаулық сақтау саласына бағытталған бюджет қаражатын жыл сайын көбейе түскенiнiң дәлелi. Мәселен, 2004 - 2009 жылдар аралығындағы кезеңде тегiн медициналық көмектiң кепiлдiк берiлген көлемiн (бұдан әрi - ТМККК) қаржыландыру көлемi 90,5-тен 273,1 млрд. теңгеге дейiн көбейген. 2009 жылы Алматы, Жамбыл, Қызылорда және Оңтүстiк Қазақстан облыстарының, ТМККК қаржыландырылуын орта республикалық деңгейге дейiн кезең-кезеңмен жеткiзуге республикалық бюджеттен ағымдағы нысаналы трансферттермен 5,4 млрд. теңге бөлiнген болатын.
Соңғы жылдары денсаулық сақтау саласындағы жан басына шаққандағы шығыстар көлемi де айтарлықтай өскен: 2004 жылы 8 740 теңге болса, 2009 жылы 30 373 теңгеге дейiн өскен.
Мембағдарламаны iске асырған уақытта төсекпен қамтамасыз етiлу көрсеткiшi 10 мың адамға шаққанда 70,2-ге дейiн төмендеген (2005 ж. - 73,1). Бұл ретте, ауруханалық төсектер саны тек 2 330 бiрлiкке азайды. Сонымен бiрге стационарға емдеуге жатқызылған 30 %-ға дейiнгi науқастар стационарлық емге мұқтаж емес; жедел медициналық көмектi шақырту саны (2005 ж. 4 658 971-ден 2008 ж. 4 978 393-ке дейiн), оның iшiнде негiзсiз шақыртулар саны (тиiсiнше 126 756-дан 189 498-ге дейiн) көбейген.
Стационарды алмастыратын технологиялардың дамығандығы байқалады. Мәселен, амбулаториялық-емханалық ұйымдардың жанындағы күндiзгi стационарда 445 145 науқас (2005 ж. - 278 813), ауруханалардағы күндiзгi стационарда - 64 081 науқас (2005 ж. - 56 728), үйдегi стационарларда 158 758 науқас (2005 ж. - 155 480) емделген. 2009 жылы амбулаториялық-емханалық денсаулық сақтау ұйымдарында 104,5 млн. пациент қабылданған (2005 жылы - 99,3 млн.), бұл 1 тұрғынға шаққанда бұрынғы - 6,6 деңгейде қалып отыр.
Қазiргi таңда 50 денсаулық сақтау ұйымына Денсаулық сақтаудың бiрыңғай ақпараттық жүйесi (бұдан әрi - ДБАЖ) енгiзiлдi. Қашықтықтан мамандандырылған медициналық көмектiң қолжетiмдiлiгiн арттыру мақсатында Министрлiк 2004 жылдан бастап «Ауылдық (селолық) жерлерде денсаулық сақтаудағы телемедицинаны және ұтқыр медицинаны дамыту» атты инвестициялық жобаны iске асырып келедi. Соған байланысты қазiргi таңда 14 өңiрде ауылдық денсаулық сақтау саласына телемедицина кезең-кезеңмен енгiзiлуде. Телемедицина сеанстары түрлi бейiндегi мамандардың қатысуымен телеконференция түрiнде өткiзiледi: 2009 жылы 13 өңiрде 10 611 телемедициналық консультация өткiзiлдi.
Республикада денсаулық сақтау ұйымдары желiсiнiң жаңа мемлекеттiк нормативiне өту жалғасуда. «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесi туралы» Қазақстан Республикасының Кодексiн iске асыру барысында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2009 жылғы 15 желтоқсандағы № 2131 қаулысымен денсаулық сақтау ұйымдары желiсiнiң мемлекеттiк нормативi әзiрлендi және бекiтiлдi, бұл денсаулық сақтау ұйымдары желiсiн реттеуге, көпбейiндi ауруханалар желiсiн құруға, БМСК-ның қолжетiмдiлiгiн, бiрiншi кезекте ауыл халқы үшiн қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз етуге мүмкiндiк бередi. Бұдан басқа, медициналық ұйымдарды шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк кәсiпорын мәртебесiне кезең-кезеңмен ауыстыру басқару, қаржыландыру жүйесiн, денсаулық сақтау саласындағы инвестициялық саясатты жетiлдiруге, медициналық ұйымдардың қызметтерiнiң экономикалық тиiмдiлiгiн арттыруға, сондай-ақ кадрмен қамтамасыз ету мәселелерiн шешуге мүмкiндiк бередi.
Жоғары технологиялық қызметтер секторын дамыту жалғасуда. Қазiргi уақытта «Ұлттық медициналық холдинг» АҚ (бұдан әрi - Холдинг) құрамына жоғары технологиялық көмек көрсететiн бес республикалық ғылыми орталық: Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығы, Республикалық балаларды оңалту орталығы, Республикалық диагностикалық орталық, Нейрохирургия ғылыми орталығы, Жедел медициналық жәрдем ғылыми-зерттеу институты кiредi. 2011 жылы тағы бiр объект - Кардиохирургия республикалық ғылыми орталығының құрылысын аяқтау жоспарланып отыр.
Сонымен қатар, денсаулық сақтау секторында бiрқатар iргелi проблемалар бар. Мәселен, денсаулық сақтау саласы, әсiресе бастапқы медициналық-санитариялық көмектi дамытуда қосымша салымдарды қажет етедi. ТМККК қаржыландыруды жыл сайын ұлғайтуға қарамастан (2003 ж. 64,8 млрд. теңгеден 2009 ж. 464,1 млрд. теңгеге дейiн), ол да қосымша шығыстарды қажет етедi. Негiзгi проблемалар тек ресурстардың жеткiлiксiздiгiне байланысты емес, сонымен қатар оларды пайдалану тиiмдiлiгiнiң төмендiгiне де байланысты болып отыр, яғни қазiргi таңда денсаулық сақтауды басқару мен қаржыландыру оның тиiмдiлiгiне емес, желiнiң қуаттылығын ұстауға бағдарланған.
БМСК-тi қаржыландырудың тиiмдi тетiктерi: ынталандыру төлемдерiне қаржыландырудың болмауы (44%), нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiрмеу, заңды тетiктердiң болмауы (25%); денсаулық сақтау менеджерлерiн нашар даярлау (6%) себептi жеткiлiксiз пайдаланылады.
Бұдан басқа, тариф белгiлеудiң объективтiк емес қолданыстағы жүйесi, мемлекеттiк денсаулық сақтау ұйымдары дербестiгiнiң төмендiгi мен бiлiктi менеджерлердiң болмауы медициналық қызметтердi ұсынушылардың бәсекелестiгiн дамытуды тежейдi.
Медициналық қызметтерге қол жеткiзудiң әркелкiлiгi мен медициналық қызметтер сапасының нашарлығы сақталуда. Мәселен, Қазақстан халқының 40 %-дан астамын ауыл адамдарының құрайтындығына қарамастан, қазiргi таңда денсаулық сақтау саласының инфрақұрылымы мегаполистерге, атап айтқанда Астана және Алматы қалаларына шоғырланған. Бұл елiмiздiң әртүрлi өңiрлерiндегi пациенттердiң сапалы  және жоғары технологиялық медициналық қызметтерге қолжетiмдiлiгiн айтарлықтай қиындатады. Өңiрлер бойынша ресурстарды әркелкi бөлу де байқалады. Мәселен, 2009 жылы ТМККК-ге арналған шығыстарды жұмсау бiр тұрғынға шаққанда 12 964 теңгеден 21 289 теңгеге дейiн құрады.
Осыған байланысты өңiрлiк денсаулық сақтау мәселесi аса көңiл бөлудi талап етедi, сондықтан Мембағдарламаның негiзгi мiндеттерiнiң бiрi қаржыландыруды, медициналық көмектi өңiрлiк теңестiру, қазақстандықтардың сапалы және жоғары технологиялық медициналық көмекке әдiл қол жеткiзуiн қамтамасыз ету болып табылады.
Қазiргi таңда медициналық ұйымдарды материалдық-техникалық қамтамасыз етудiң жеткiлiксiз деңгейi проблемалы мәселе күйiнде қалып отыр. Мысалы, жедел медициналық жәрдемдi медициналық жабдықтармен және медициналық мақсаттағы бұйымдармен жарақтандыру республика бойынша 51,69 %-ды құрайды. Елдiң бiрқатар өңiрлерiнде медициналық көмек көрсететiн ұйымдар (жедел медициналық жәрдем станциясы, БМСК, сот-медициналық сараптама және басқалар) бейiмделген үлгiдегi емес үй-жайларда орналастырылған, 400-ден астам (4,3 %) денсаулық сақтау ұйымы авариялық ғимараттарда орналасқан.
Сонымен қатар, денсаулық сақтаудың бiрiншi буынында жалпы дәрiгерлiк практика және халықпен профилактикалық жұмыста денсаулықты сақтаушы технологиялар нашар дамуда.
Бұдан басқа, нормативтiк талаптар қаржылық қамтамасыз етумен сәйкес келмейтiнi байқалады. Бюджеттiң болмауына байланысты «Арнайы әлеуметтiк қызметтер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы iске асырылмай отыр.
Медицина қызметкерлерiне еңбекақы төлеу деңгейi төмен күйiнде қалып отыр, олардың жұмысының түпкiлiктi нәтижесiне негiзделген еңбекақы төлеуге сараланған тәсiл жоқ. Бұдан басқа, жер жерлерде, әсiресе ауылдық өңiрлерде бiлiктi кадрлардың тапшылығы байқалады, бұл республиканың ауыл халқын медицина қызметтерiмен қамтамасыз етудi қиындатады.
БҰДЖ-ның белсендi енгiзiлуiне қарамастан қазiргi таңда денсаулық сақтау саласында ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылымның төмен деңгейi, медициналық қызметкерлердiң арасындағы компьютерлiк сауаттылық деңгейiнiң төмендiгi және емдеу-профилактикалық үдерiстi автоматтандырудың жоқтығы сақталуда.
Мембағдарламаны iске асыру кезеңiнде денсаулық сақтау кадрларын даярлау сапасына қолжеткiзу жөнiнде нақты жұмыстар жүргiзiлдi. Медициналық және фармацевтикалық бiлiм берудiң нормативтiк базасы құрылды, 2007 жылдан бастап кәсiби бағытқа негiзделген және әлемдiк озық тәжiрибеге сүйенген медициналық жоғары бiлiм берудiң жаңа бағдарламалары iске асырылуда. Мемлекеттiк медициналық жоғары оқу орындары соңғы 10 жылда алғаш рет оқыту-клиникалық және зертханалық құрал-жабдықтар сатып алды, жоғары оқу орындарының 85 %-ы үлкен дербестiк алып, шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк кәсiпорындар статусына ауысты. Бiлiм берудiң инновациялық технологияларын енгiзу жұмыстары кезең-кезеңiмен жүзеге асырылуда. Құрылған оқыту-клиникалық орталықтары студенттер мен интерндердi клиникалық даярлықтан өткiзуге мән беруге мүмкiндiк туғызып отыр. Медициналық бiлiм берудiң дүниежүзiлiк федерациясы ұсынған сапаны жақсартудың жаһандық стандарттарына негiзделген базалық медициналық бiлiмдi институциялық аккредиттеудiң ұлттық стандарттары әзiрлендi. Мембағдарламаны iске асыру кезеңiнде медицина кадрларының бiлiктiлiгiн шетелде арттыруға, шетелдiк жетекшi мамандарды Қазақстан Республикасына тарта отырып, мастер-кластар ұйымдастыруға көп көңiл бөлiндi.
Денсаулық сақтау саласын бiлiктi кадрлармен қамтамасыз ету мәселесi өзектi проблема күйiнде қалып отыр. Бүгiнгi таңда салада шамамен 59 мыңнан астам дәрiгер еңбек етедi. Медициналық ЖОО-ларға қабылдаудың 9,5 %-дан астам өсуi есебiнен жоғары бiлiмi бар медицина кадрлары санының жыл сайын ұлғаюына, оқу бiтiрушiлер санының ұлғаюына қарамастан салада, әсiресе ауылдық жерлерде кадрлардың тапшылығы сақталуда. Ауыл халқының дәрiгер кадрларымен қамтамасыз етiлу көрсеткiшi қаламен салыстырғанда шамамен 4 есе кем. Қазақстан өңiрлерi бойынша дәрiгер кадрларды бөлудiң теңсiздiгi өте жоғары болып сипатталады және кейбiр өңiрлерде 10 мың адамға шаққанда 9,5-тен (Алматы облысы) 19,3-ке (Қарағанды облысы) дейiн құрайды.
Кадрлардың «қартаю» үрдiсi байқалады. Салаға жас мамандардың келуiнiң ұлғаюына қарамастан, олардың үлесi жеткiлiксiз және дәрiгер кадрлардың жалпы санының 4 %-ын құрайды. Бұрынғыша мамандыққа деген қызығушылықтың төмендiгi және уәждемелiк тетiктердiң болмауы салдарынан ЖОО-ны бiтiрушi түлектердi жұмыспен қамту деңгейi 87 %-дан аспайды.
Медицина кадрларының санаттылық деңгейiнiң жоғары болуына (42%) қарамастан, олар көрсететiн медициналық қызметтер сапасы тұтынушылар мен жұмыс берушiлердi қанағаттандырмайды.
Денсаулық сақтау саласындағы ғылым саласы дүниежүзiлiк стандарттардан айтарлықтай артта қалып отыр, отандық ғылыми өнiмнiң бәсекелестiкке қабiлетсiздiгi мен қажет етiлмейтiндiгi байқалады. Көрсетiлген мәселенi шешу үшiн 2007 жылдан бастап Медицина ғылымын реформалау тұжырымдамасы iске асырылуда. Медицина ғылымын басқаруды жетiлдiру iс-шаралары басталды. Бiрқатар ғылыми ұйымдар зор дербестiкке қол жеткiзу үшiн шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк кәсiпорындар мәртебесiне ауысты. Ғылыми-бiлiм беру-практикалық кластерлер құрылып жатыр. Ғылыми ұйымдарда дәлелдi медицина орталықтары құрылды. Болашағы зор 40-тан астам ғылыми қызметкер АҚШ, Сингапур университеттерiнде ғылыми зерттеулер менеджментi бойынша оқудан өттi. Халықаралық басылым беттерiнде рецензияланған жарияланымдар көбейiп, халықаралық патенттер пайда бола бастады. Медициналық ғылыми ұйымдардың қызметiн рейтингтiк бағалау жүйесi әзiрлендi.
Қабылданған шараларға қарамастан, кадрларды даярлау сапасы, жұмыс iстеп жүрген мамандардың бiлiктiлiк деңгейi, БМСК көрсететiн персоналдың тапшылығы, iрi қалалардағы медицина қызметкерлерiнiң аса көп шоғырлануы, жоғары және орта кәсiптiк медициналық бiлiм алған медицина қызметкерлерi санының теңсiздiгi, жұмысқа деген уәждемелiк ынталандырудың болмауы және денсаулық сақтау қызметкерлерiн әлеуметтiк қорғалудың жеткiлiксiздiгi, ғылыми зерттеулердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiнiң төмендiгi, инновациялық жетiстiктердiң жоқтығы Қазақстанның денсаулық сақтау саласындағы бiлiм беру қызметiнiң негiзгi проблемалары күйiнде қалып отыр.
Қазақстан Республикасында фармацевтика саласын нарықтық экономика жағдайына бейiмдеу үшiн қайта ұйымдастыру үдерiсi басталды. «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесi туралы» Қазақстан Республикасының Кодексiн iске асыруда дәрiлiк заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың айналысы саласын реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер әзiрлендi. Мемлекеттiк қолдау шаралары отандық кәсiпорындардың сапалы фармацевтикалық өнiмдерiн өндiру көлемiн және номенклатурасын жыл сайын арттыруды қамтамасыз етуге бағытталған.
Дәрiлiк заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдар мен медициналық техниканы тiркеу, сертификаттау, сапасын, сондай-ақ олардың жарнамасын бақылауды қамтамасыз ету қызметi тәртiпке келтiрiлген. Ұлттық ақпараттық дәрi-дәрмек орталығы құрылды.
Нормативтiк құқықтық актiлердi Еуроодақ елдерiнiң нормаларына сәйкес үйлестiру жұмыстары басталды. Қазақстан Республикасы Еуропалық фармокопея комиссиясының ресми бақылаушысы және дәрi-дәрмектердiң жанама әсерлерiнiң мониторингi бойынша ДДҰ-ның халықаралық бағдарламасының толық құқықты қатысушы ел болды. Республикалық және жергiлiктi бюджеттер есебiнен сатып алынатын дәрiлiк заттардың бағасын мемлекеттiк реттеу енгiзiлдi, бұл олардың бағасын орташа есеппен 30 %-ға арзандатуға мүмкiндiк туғызды.
Әлемдiк тәжiрибенiң негiзiнде дәрiлiк заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды дистрибуциялаудың бiрыңғай жүйесi құрылды, бұл қаржы қаражатын айтарлықтай үнемдеуге және отандық препараттарды тұтыну үлесiн бiрнеше есеге арттыруға мүмкiндiк туғызды. Ауыл халқына дәрiлiк көмектiң жеке қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз ету үшiн дәрiханалық ұйымы жоқ 3000-нан астам ауылдық елдi мекенде БМСК объектiлерi арқылы дәрiлiк заттарды өткiзу ұйымдастырылды.
Фармацевтика қызметiнде қол жеткiзген табыстармен қатар бiрiншi кезекте шешудi кажет ететiн белгiлi бiр мiндеттер бар.
ТМККК тiзбесiне сәйкес сапалы фармацевтикалық өнiмнiң қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз етуге бағытталған ұлттық дәрi-дәрмек саясатының жаңа жобасын әзiрлеу қажет. Кеден одағына мүше елдердiң фармацевтикалық жиынтық нарығында импорт, АҚШ долларымен есептегенде 17 миллиардтан асады. Фармацевтика саласын қарқынды дамыту үшiн шығарылатын дәрiлiк препараттардың бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру жұмыстарын жүргiзу қажет және халықаралық нарыққа шығу керек, оның iшiнде кеден одағы аясында түпкi өнiм сапасын бақылау жүйесiнен өндiру сапасын қамтамасыз ету жүйесiне, дистрибьюторлық және дәрiханалық практикаға көшу қажет.
Денсаулық сақтау саласындағы жағдайды талдай отырып, жалпы саланың күштi жақтары ретiнде мыналарды атауға болады:
денсаулық сақтау саласын дамытудың нақты белгiленген басым бағыттары;
денсаулық сақтау саласын мемлекеттiк қаржыландыруды айтарлықтай ұлғайту;
ел халқының негiзгi медициналық-демографиялық көрсеткiштерiнiң тұрақтануы мен жақсаруы, оның iшiнде әлеуметтiк мәнi бар аурулар бойынша сырқаттанушылықтың төмендеуi;
денсаулық сақтау объектiлерiнiң қалпына келтiрiлуi және жаңаларының салынуы;
емдеу-диагностикалық үдерiске жаңа медициналық технологиялардың енгiзiлуi;
ауылдық жерлердiң медициналық ұйымдарында телемедициналық пункттердiң болуы;
елдiң барлық өңiрлерiнде филиалдары бар республикалық медициналық ақпараттық-талдау орталығының болуы;
халықтың дәрiлiк заттарға қолжетiмдiлiгiнiң жақсаруы.
Әлсiз жақтары:
денсаулық сақтау ұйымдарының, әсiресе ауылдық аумақтарда қанағаттанарлықсыз материалдық-техникалық базасы;
мемлекеттiң, жұмыс берушiнiң және азаматтың денсаулық сақтау үшiн ортақ жауапкершiлiгiнiң жоқтығы;
азаматтардың дәрi-дәрмекпен қамтамасыз етуге құқықтарын iске асырудың нақты тетiктерiнiң болмауы;
өңiрлерде және республикалық маңызы бар қалаларда ұсынылатын медициналық қызметтердiң сапасындағы үлкен айырмашылық
медицина кадрларын даярлау сапасының жеткiлiксiздiгi;
денсаулық сақтау менеджерлерiн даярлау институты нашар дамыған;
кардиохирургия, нейрохирургия, трансплантология, травматология, басқа да бiрқатар мамандықтар, сондай-ақ менеджмент саласында арнаулы бiлiктiлiктiң жекелеген бағыттары бойынша кадрлар тапшылығы;
денсаулық сақтау жүйесiнiң, әсiресе ауылдық өңiрлерде бiлiктi кадрлармен нашар қамтамасыз етiлуi;
пациенттiң және медицина қызметкерiнiң құқықтарын қорғау жүйесi нашар дамыған;
ауылдық жерлердегi шалғай орналасқан елдi мекендердегi, әсiресе халықтың әлеуметтiк аз қамтылған топтарының медициналық қызметтерге қолжетiмдiлiгiнiң төмендiгi;
денсаулық сақтау ұйымдарында әлеуметтiк жұмыс жөнiндегi мамандардың болмауы.
Мүмкiндiктер:
әлемдiк экономиканың тұрақтануы;
медициналық және фармацевтикалық ғылымның дамуы, ауруларды диагностикалау мен емдеудiң жаңа әдiстерiнiң пайда болуы;
Дүниежүзiлiк банктiң инвестициялық қолдауы;
денсаулық сақтау саласындағы басқарудың жаңа тиiмдi әдiстерiнiң пайда болуы;
денсаулық сақтау секторында ақпараттық технологияларды дамыту;
халықтың арасында спортты танымал ету, спортпен шұғылданатын халықтың санын ұлғайту;
ДДҰ қолдауымен көптеген елде темекi шегуге жағымсыз қатынасты қалыптастыру;
шектес мемлекеттермен эпидемиологиялық ахуалдың асқынуы туралы шұғыл хабарлау жүйесiнiң болуы.
Қауiптер:
тұмаудың, Н1N, Н5N1 жаңа вируленттiк түрлерiнiң оқыстан пайда болуы;
қазiргi заманғы медициналық жабдықтар мен фармацевтикалық препараттарға бағалардың өсуi;
елдiң аграрлық өнеркәсiбiнде пестицидтер мен тыңайтқыштардың, Қазақстан Республикасына импортталатын өнiмдердiң жеткiлiктi реттелмеуi;
елдiң мал шаруашылығында гормоналдық және фармацевтикалық препараттарды, Қазақстан Республикасына импортталатын өнiмдердi пайдалану;
ел аумағында аса қауiптi инфекциялардың табиғи ошақтарының болуы;
кейбiр өңiрлерде қауiпсiз ауызсу көздерiнiң болмауы.

4. Бағдарламаны iске асырудың мақсаты, мiндеттерi, нысаналы индикаторлары және нәтижелерiнiң көрсеткiштерi

Мақсаты: елдiң орнықты әлеуметтiк-демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшiн Қазақстан азаматтарының денсаулығын жақсарту.

Бағдарламалық мақсаттар:
1. Денсаулықты сақтау мәселелерiнде бүкiл қоғам күштерiнiң келiсушiлiгiне қол жеткiзу арқылы қазақстандықтардың денсаулығын нығайту.
2. Бәсекеге қабiлеттi денсаулық сақтау жүйесiн қалыптастыру.

Бағдарламаны iске асырудың нысаналы индикаторлары:
халықтың күтiлiп отырған өмiр сүру ұзақтығының 2013 жылға қарай 69,5-ке дейiн, 2015 жылға қарай 70 жасқа дейiн ұлғаюы;
ана өлiм-жiтiмiнiң 100 мың тiрi туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 28,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 24,5-ке дейiн төмендеуi;
нәресте өлiм-жiтiмiнiң 1000 тiрi туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 14,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 12,3-ке дейiн төмендеуi;
жалпы өлiм-жiтiмнiң 1000 адамға шаққанда 2013 жылға қарай 8, 14-ке дейiн, 2015 жылға қарай 6,2-ге дейiн төмендеуi;
туберкулезбен сырқаттанушылықтың 100 мың халыққа шаққанда 2013 жылға қарай 98,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 94,7-ге дейiн төмендеуi;
15 жастан 49 жасқа дейiнгiлердiң тобында АИТВ-инфекциясының таралушылығын 0,2-0,6 шегiнде ұстау.

Бағдарламаның мiндеттерi:
азаматтардың денсаулығын сақтау және санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылықты қамтамасыз ету мәселелерi бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара iс-қимылды күшейту;
Бiрыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесiн одан әрi дамыту және жетiлдiру;
медициналық және фармацевтикалық бiлiмдi жетiлдiру, медицина ғылымын және фармацевтикалық қызметтi дамыту.

5. Бағдарламаның негiзгi бағыттары, қойылған мақсаттарға қол жеткiзу жолдары және тиiстi шаралар

Негiзгi бағыттар:
1) азаматтардың денсаулығын сақтау мәселелерi бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара iс-қимылдың тиiмдiлiгiн арттыру;
2) профилактикалық iс-шараларды, скринингтiк зерттеулердi күшейту, негiзгi әлеуметтiк мәнi бар аурулар мен жарақаттарды диагностикалауды, емдеудi және оңалтуды жетiлдiру;
3) санитариялық-эпидемиологиялық қызметтi жетiлдiру;
4) денсаулық сақтаудың бiрыңғай ұлттық жүйесiнде медициналық көмектi ұйымдастыруды, басқару мен қаржыландыруды жетiлдiру;
5) медициналық, фармацевтикалық бiлiмдi жетiлдiру, медицинада инновациялық технологияларды дамыту және енгiзу;
6) халыққа дәрiлiк заттардың қолжетiмдiгi мен сапасын арттыру, денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық техникамен жарақтандыруды жақсарту.

5.1. Қоғамдық саулықты сақтау мәселелерi бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара iс-қимылдың тиiмдiлiгiн арттыру

Денсаулық сақтау мәселелерi тек мемлекеттiк денсаулық сақтау жүйесiнiң құзыретiнен айтарлықтай асады және халықтың денсаулығын сипаттайтын көрсеткiштердiң сапалық iлгерiлеуiне қол жеткiзу үшiн барлық деңгейдегi мемлекеттiк ведомстволарды, бизнес-құрылымдарды және қоғамдық ұйымдарды қоса алғанда, бүкiл қоғамның, бiрiншi кезекте қоғам деңсаулығына едәуiр әсер ете алатын құрылымдардың күш-жiгерiнiң келiсiмдiлiгi қажет.
Осыған байланысты осы бағытты iске асыру жетi сектораралық кiшi бағдарлама бойынша көзделедi.

Мақсаты: мемлекеттiк, қоғамдық және бизнес құрылымдардың қызметiн үйлестiру арқылы азаматтардың денсаулығын қалыптастыру, сақтау және нығайту.

Негiзгi мiндет: қоғамдық денсаулық сақтау мәселелерi бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара iс-қимылдың бiрыңғай ұлттық саясатын әзiрлеу және енгiзу.

Қол жеткiзу жолдары және тиiстi шаралар
Қоғамдық денсаулық сақтау мәселелерi бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара iс-қимылдың бiрыңғай ұлттық саясатын әзiрлеу мақсатында:
бизнес-құрылымдардың әлеуметтiк жауапкершiлiгiн дамытуды және үкiметтiк емес қоғамдық ұйымдарды (бұдан әрi - ҮЕҰ) тартуды қоса алғанда, орталық мемлекеттiк органдар және жергiлiктi мемлекеттiк басқару органдары арасындағы жауапкершiлiктiң аражiгiн ажыратуды нақты келiсу және жергiлiктi деңгейде өзара iс-қимылдың тетiктерiн әзiрлеу арқылы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң жанындағы Денсаулық сақтау жөнiндегi ұлттық үйлестiру кеңесiнiң мәртебесiн көтеру;
мынадай:
1) саламатты өмiр салты және мiнез-құлық факторларымен түсiндiрiлген әлеуметтiк мәнi бар аурулар деңгейiн төмендету;
2) дұрыс тамақтану;
3) мектеп оқушылары мен жасөспiрiмдердiң денсаулығы;
4) жол-көлiк қауiпсiздiгi;
5) төтенше жағдайлар (бұдан әрi - ТЖ) кезiнде шұғыл медициналық-құтқару көмегi;
6) туберкулезге, АИТВ/ЖИТС-ке қарсы күрес;
7) аса қауiптi инфекциялардың профилактикасы мәселелерi бойынша сектораралық кiшi бағдарламаларды әзiрлеу және енгiзудi көздейтiн өмiр сүру және еңбек жағдайларының қауiпсiздiк деңгейiн арттыруда және қоғамдық денсаулықты жақсартуда мемлекеттiк, қоғамдық және бизнес құрылымдардың өзара iс-қимылын күшейту;
дене тәрбиесiн және спортты дамытудың салалық бағдарламасын әзiрлеу;
қоғамдық денсаулық сақтауды жақсарту мәселелерi бойынша бағдарламаны iске асыру тиiмдiлiгiнiң мониторингi мен бағалау жүйесiн әзiрлеу жоспарланып отыр.

Өмiр сүру және еңбек жағдайларының қауiпсiздiк деңгейiн арттыру мақсатында:
денсаулықты сақтау, оның iшiнде еңбек қауiпсiздiгi мәселелерi жөнiндегi нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру;
қоршаған және өндiрiстiк ортаның халықтың денсаулығына терiс әсерiн төмендету;
ұйым қызметкерлерiнiң саламатты өмiр салтын (бұдан әрi - СӨС) жүргiзудi қамтамасыз етуге жұмыс берушiлердiң уәждемесiн қалыптастыру, сондай-ақ жұмыс берушiлерге қызметкерлердiң профилактикалық тексеруден уақтылы өтуiне жауапкершiлiктi бекiту;
өнеркәсiптiк кәсiпорындар жанынан үлгiлiк медициналық пункттердi құруды және дамытуды қоса алғанда, қызметкерлердiң денсаулығын қолдау жөнiндегi инфрақұрылым құру және оны дамыту;
қоршаған ортаның ластануының халық денсаулығына әсерiн оларды жою бойынша шараларды қабылдау үшiн зерделеу;
жобалық материалдарды әзiрлеу кезiнде жер учаскесiн беру, экологиялық қауiптi азайту және халық денсаулығы үшiн қолайсыз әсердiң алдын алу мақсатында жаңа өндiрiстер үшiн аумақты санитариялық-гигиеналық бағалауды белгiлеу кезеңiнен бастап қауiптердi бағалау жүйесiн енгiзу көзделiп отыр.

Денсаулық сақтау мәселелерi бойынша сектораралық кiшi бағдарламалар

 Саламатты өмiр салты және мiнез-құлық факторларына негiзделген әлеуметтiк мәнi бар аурулардың деңгейiн төмендету

Мақсаты: қауiптiң мiнез-құлық факторларын бақылаудың алдын алу және күшейтуге жүйелi және кешендiк ұстаным арқылы саламатты өмiр салтын қалыптастыру.

Мiндеттерi:
1) қоғамда темекi шегудiң әлеуметтiк жағымсыз имиджiн жасау;
2) саламатты өмiр салтын қалыптастыруда үкiметтiк емес ұйымдардың және бизнес-қоғамдастықтың қатысуын жандандыру;
3) алкогольдi шектен тыс тұтынудың, активтi және пассивтi темекi шегудiң және есiрткiнi тұтынудың салдарлары туралы халықтың хабардар болуын арттыру;
4) темекi бұйымдары мен алкогольдi шектен тыс тұтынуды төмендету;
5) халықты спорттық-бұқаралық iс-шаралармен қамтуды ұлғайту.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
кемiнде 30 минут дене шынықтырумен шұғылданатын адамдардың үлесiн 2013 жылға қарай 18 %-ға дейiн, 2015 жылға қарай 24,9 %-ға дейiн (2009 ж. - 14%) арттыру.
темекiнi тұтынудың таралуын 2013 жылға қарай 19,5 %-ға дейiн, 2015 жылға қарай 18,2 %-ға дейiн (2009 ж. - 21,4%) төмендету.
алкогольдi шектен тыс тұтынудың таралуын 2013 жылға қарай 15 %-ға дейiн, 2015 жылға қарай 14 %-ға дейiн (2009 ж. - 16,9%) төмендету.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
СӨС туралы халықтың хабардар болуын арттыру, медициналық, әлеуметтiк қызметкерлер мен журналистердiң күшiн жұмылдыру арқылы жүзеге асырылатын болады. Бұл үшiн мынадай медициналық бағдарламаларды жетiлдiру жоспарланады: проблемалардың өзектiлiгiн, көшбасшылар мен елдiң атақты адамдарының, денсаулық сақтау, мәдениет, спорт, бiлiм салаларының көрнектi қайраткерлерiнiң қатысуын, темекi шегудiң, алкогольдi шектен тыс тұтыну мен есiрткiлердi пайдаланудың алдын алу мен одан емдеудiң жаңа технологияларын танымал етудi ескере отырып тақырыптар әзiрлеу. Бұдан басқа, медициналық теле және радиобағдарламалар шығару, медициналық бағдарламаларды көруге ең қолайлы уақытта көрсету жоспарлануда.
СӨС қалыптастыруда ҮЕҰ мен бизнес-құрылымдардың қатысуын жандандыру үшiн мемлекеттiк әлеуметтiк тапсырыс берiп, саламатты өмiр салтын қалыптастыруда оларды белсендi қатыстыру жоспарлануда. Бұдан басқа, жұмыс берушiлердiң азаматтардың денсаулығын сақтау мәселелерiнде кәсiпорындар мен ұйымдардың қызметкерлерiн дене шынықтыру-сауықтыру және спорттық қызметтермен қамтамасыз етудi қоса алғанда, корпоративтiк әлеуметтiк жауапкершiлiгiн арттыру жоспарлануда.
Темекi бұйымдарын тұтынуды төмендету мақсатында темекi бұйымдарына акциздердi кезең-кезеңмен арттыру; дамыған елдердiң тәжiрибесi бойынша темекi бұйымдарын сату ережелерiн жетiлдiру; темекi индустриясы тарапынан жанама жарнамаға тыйым салу сияқты экономикалық шаралар қабылданатын болады.
Темекi шекпейтiндердiң таза ауаға құқығын қорғауды қамтамасыз ету үшiн қоғамдық орындарда темекi шегуге тыйым салу аймағын кеңейту (қоғамдық көлiк аялдамалары, көпшiлiк демалуға арналған қоғамдық орындар ашу) жоспарлануда. Темекi шегудiң зияны туралы халықты ақпараттандыру жөнiндегi, оның iшiнде темекi бұйымдарында ескертпе жазу алаңының көлемiн ұлғайту, сондай-ақ графикалық бейнелеу мен пиктограммаларды әзiрлеу және енгiзу арқылы жұмыстар жалғасатын болады.
Бұдан басқа, халықтың арасында, әсiресе БМСК деңгейiнде темекi шегудiң профилактикасы жөнiнде медицина қызметкерлерiнiң жұмысын күшейту; темекi бұйымдарын тұтынудан бас тартқысы келетiндердi қолдау, оның iшiнде темекiнi тастағысы келгендерге медициналық-психологиялық көмек жүйесiн ұйымдастыру; темекiнi тастағысы келгендерге өңiрлiк және ұлттық телефон желiлерiн ұйымдастыру бойынша медицина қызметкерлерiнiң, әлеуметтiк қызметкерлердiң жұмысын күшейту жоспарлануда.
Алкоголь мен есiрткiнi шамадан тыс тұтынуды мынадай бiрнеше бағыттарда: экономикалық шараларды қолдану жолымен: алкоголь өнiмдерiне салықты кезең-кезеңмен жоғарылату; қол жетiмдi бағалар бойынша дәстүрлi ұлттық сусындарды (қымыз, шұбат және т.б.) iске асыру және өндiрiс жөнiнде шағын бизнестi дамытуды басымды қолдау, сондай-ақ өндiрiлетiн алкоголь өнiмдерiн бақылау мен сапасын реттеу және Қазақстан Республикасының аумағында алкоголь өнiмдерiн заңсыз өндiру және контрабандалық алкоголь бұйымдарының әкелiнуiне бақылауды күшейту жөнiнде нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру жолымен төмендету жоспарлануда.
Алкоголь мен нашақорлықты шектен тыс тұтынуды төмендету үшiн алкогольге және нашақорлыққа қарсы насихаттауды жүйелi жүргiзуге арналған мынадай жағдайлармен қамтамасыз етiлетiн болады:
қоғамда алкоголь сусындарын шектен тыс тұтынуды және есiрткi тұтынуды қабылдамау жағдайын, бұқаралық ақпарат құралдарын (бұдан әрi - БАҚ) қамти отырып қалыптастыру;
алкоголь сусындарына жасырын және оның жанама түрлерiн қоса алғанда, жарнамаға толық тыйым салу;
алкоголь және есiрткiнi тұтынудың зардаптары туралы халықты ақпараттандыру, өз денсаулығына, әсiресе балалар, жасөспiрiмдер және жастарда жауапты қатынасты оқыту және қалыптастыру;
алкогольге қарсы және есiрткiге қарсы профилактикалық бағдарламалар әзiрлеу және енгiзу;
IIМ жүйесiнiң кәмелетке толмаған балалар iстерi жөнiндегi инспекторларымен ақпараттық-әдiстемелiк жұмыс жүргiзу;
IIМ қызметкерлерiн (полицейлер, учаскелiк инспекторлар) алкогольдi (есiрткiлiк, уыттылық) мас болу күйiндегi тұлғаларға қатысты қабылданатын шараларға сараланған тәсiлдерге оқыту.
Халықты спорттық-бұқаралық iс-шаралармен қамтуды ұлғайту үшiн дене белсендiлiгi, спорт және белсендi демалыспен айналысу үшiн инфрақұрылымды дамыту; қол жетiмдi спорттық-сауықтыру объектiлерiн құру; саябақ және ойын алаңдарының жағдайын жақсарту жоспарлануда. Халықты ақпараттық-бiлiм беру бағдарламаларын БАҚ-қа орналастыру арқылы ақпараттандыру арқылы дене тәрбиесi және спортпен айналысуға халықтың уәждемесiн арттыру бойынша жұмыс жалғасатын болады. Дәстүрлi спорттық шараларды, ұлттық спорт түрлерi мен ұлттық ойындарды БАҚ-ты тарта отырып, халықтың барлық топтарын қатыстырып республика ауқымында өткiзу, сондай-ақ, халықтың дене шынықтырумен және спортпен айналысу уәждемесi факторы ретiнде жоғары жетiстiктi спортты дамыту үшiн жағдай жасау жоспарлануда.
Халықтың барлық топтары арасында спортпен айналысу және дене белсендiлiгiне жағдай жасайтын және көтермелейтiн тұлғалар мен ұйымдарды ынталандыру дене белсендiлiгiнiң таралуына ықпал ететiн маңызды фактор болып табылады. Бұл үшiн азаматтардың денсаулығын сақтау мәселелерiнде кәсiпорындар мен ұйымдардың қызметкерлерiн дене тәрбиесi-сауықтырушылық және спорттық қызмет көрсетулермен қамтамасыз етудi қоса алғанда, жұмыс берушiлердiң корпоративтiк әлеуметтiк жауапкершiлiгiн арттыру қажет.

   Дұрыс тамақтану

Мақсаты: халықтың дұрыс тамақтануын қамтамасыз ету және тамақтануға байланысты аурулардың профилактикасы.

Мiндеттер:
балалар, ұрпақты болу жасындағы әйелдер, жүктi және емшек сүтiмен қоректендiретiн әйелдердiң тамақтануын жақсарту;
халықты қауiпсiз және дұрыс тамақ өнiмдерiмен орнықты жабдықтауды қамтамасыз ету;
дұрыс тамақтану туралы халықты хабардар ету;
халықтың тамақтануына мониторинг, бақылау және зерттеу жүргiзу.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
темiр тапшылығы анемиясымен сырқаттанушылықты 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 2 221-ге дейiн, 2015 жылға қарай 2 082,0-ге дейiн (2009 ж. - 2 314,0) төмендету;
артық дене салмағының таралуын 2013 жылға қарай 33 %-ға дейiн, 2015 жылға қарай 30 %-ға дейiн (2009 ж. - 35,3%) төмендету.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
Әр жастағы балалардың, ұрпақты болу жасындағы, жүктi және емшек сүтiмен қоректендiретiн әйелдердiң тамақтануын жақсарту.
Болашақ аналардың бала көтергенге дейiнгi және жүктiлiк уақытында барабар тамақтануын қамтамасыз ете отырып, ұрықтың оңтайлы қоректенуiне мүмкiндiк беру.
Емшек сүтiмен қоректендiрудi қорғауды, насихаттауды және қолдауды қамтамасыз ету және нәрестелер мен кiшi жастағы балаларды барабар қосымша тамақтандыруды уақтылы енгiзу.
Жергiлiктi шикiзат өнiмдерiн пайдаланып балаларға арналған  және емдеу-профилактикалық тамақ өнiмдерiн шығару бойынша өндiрiстi ұйымдастыру.
Балалар үйлерiнде, мектепке дейiнгi мекемелер мен мектептерде дұрыс тамақтану және тамақ өнiмдерiнiң қауiпсiздiгi стратегиясын дамытуды қамтамасыз ету.
Халықты қауiпсiз және дұрыс тамақ өнiмдерiмен орнықты жабдықтауды қамтамасыз ету.
Қаныққан майлар мен трансмайлы қышқылдар, жай қант пен тұзды төмендетiп, құрамында жоғары деңгейлi дәрумендер, минералдар, микроэлементтер және тамақ талшықтары бар өнiм шығаруды кеңейту.
Негiзгi тамақ өнiмдерiн микронутриенттермен тиiстi байыту және қосымша тамақтану үшiн өнiмдердi әзiрлеудi қамтамасыз ету.
Тамақ өнiмдерiнiң қауiпсiздiгiне бақылау жүйесiнiң талаптарын күшейту және жетiлдiру арқылы қоғамдық және мемлекеттiк мекемелерде (қоғамдық тамақтану жүйесi, балалар және мектепте тамақтану, аурухана, әскери мекемелер және т.б.) тамақ өнiмдерiнiң құнарлылық сапасын жақсарту және қауiпсiздiгiн арттыру.
Тамақ өнiмдерi тұтынудың ұсынылған шамасына сәйкес келетiн тамақ өнiмдерi мен сусындардың қаржылық қолжетiмдiлiгiне әсер ету үшiн экономикалық әдiстердi (салықтар, субсидиялар) пайдалану мүмкiндiгiн зерделеу.
«Фермадан үстелге дейiн» қағидаты пайдаланылатын тамақ өнiмдерiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз етудiң салааралық жүйесiн және Соdех Аlimentarius-ке сәйкес келетiн қауiптi талдау тетiктерiн бекiту.
Тамақ өнiмдерiне және оларды өндiруге, санитариялық ережелер мен нормаларға, тамақ өнiмiнiң қауiпсiздiгiн бақылау жүйесiндегi басқа нормативтiк құжаттарға арналған ұлттық стандарттарды халықаралық талаптарға сәйкестендiру.

Халықты дұрыс тамақтану туралы хабардар ету
Жалпы алғанда халыққа және осал топтарға арналған тамақ өнiмдерiн тұтыну жөнiндегi ұсынымдар әзiрлеу.
Халықтың әртүрлi топтарының дұрыс тамақтану, тамақ өнiмдерiнiң қауiпсiздiгi және қолжетiмдi БАҚ-ты тарта отырып, тұтынушылардың құқықтары саласында бiлiм деңгейiн және хабардар болуын арттыруға бағытталған көпдеңгейлi қоғамдық және коммуникациялық науқандар өткiзу.
Тұтынушылардың өнiмнiң сипаттарын жақсы түсiнуi, сапалы тамақ өнiмдерiн таңдауды қолдау мен тағам өнiмдерiн қауiпсiз сақтау және дайындауға жәрдемдеу үшiн тамақ өнiмдерiнiң анық таңбалануын көтермелеу.

Халықтың тамақтануына мониторинг, бағалау және зерттеу жүргiзу:
тамақтану жағдайына, тамақ өнiмдерiнiң қолжетiмдiлiгi мен оларды тұтыну, сондай-ақ әртүрлi жас және әлеуметтiк-экономикалық топтарда микронутриеттер тапшылығының профилактикасы бағдарламалары мониторингiнiң, оның iшiнде емшек сүтiмен қоректендiру және ерте жастағы балаларды қосымша тамақтандыру мониторингiнiң мемлекеттiк жүйесiн құру;
тағамдық уыттыинфекцияларды қадағалау жүйесiн және әртүрлi азық-түлiк тiзбегiнде микробиологиялық және химиялық қауiптер мониторингi жүйесiн жетiлдiру. Тамақтанудың толық рационына химиялық және биологиялық бөгде заттардың қосылыстарымен ластануын бағалау үшiн тұрақты түрде зерттеулер жүргiзу;
негiзгi азық-түлiк заттарындағы физиологиялық тұтынудың өңiрлiк нормаларын және халықтың жекелеген топтары үшiн олардың денсаулығын, климаттық-географиялық, экологиялық және өңiрдiң этникалық ерекшелiктерiн ескере отырып энергияны түзету;
әлеуметтiк мәнi бар алиментарлық-тәуелдi аурулардың профилактикасына бағытталған кешендi бағдарламалар мен стратегияларды әзiрлеу, iске асыру, мониторингi және бағалау, тамақтану және тамақ өнiмдерiмен негiзделген аурулар ауыртпалығын төмендету.

Мектеп оқушылары мен жасөспiрiмдердiң денсаулығы

Мақсаты: балалар мен жасөспiрiмдердiң тәни және психологиялық денсаулығын қалыптастыру.

Негiзгi мiндеттер:
Балалар мен жасөспiрiмдердiң психологиялық және тәни денсаулығы проблемаларына кешендi ұстанымды қамтамасыз ету;
бiлiм беру ұйымдарында денсаулық үшiн қолайлы және қауiпсiз қоршаған ортаны құру;
мектеп оқушыларына дене шынықтырумен айналысуға жағдай мен мүмкiншiлiк жасау;
тұтас жүйенi дамыту - физикалық ортаны сақтауға, оқушының тәни және психикалық денсаулығын нығайтуға, СӨС ұстануға, валеологиялық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған мектеп медицинасы қызметiн (бұдан әрi - ММҚ) құру;
мектеп оқушылары мен жастардың арасында есiрткiлердi тарату мен тұтынуға, темекi шегуге және алкогольге қарсы тиiмдi iс-қимылды қамтамасыз ету;
балалар мен жасөспiрiмдердi теңгерiмдi және қауiпсiз тамақпен қамтамасыз ету.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
14 жасқа дейiнгi балалар арасында сүйек-бұлшық ет жүйесiнiң ауруымен сырқаттанушылықты тиiстi 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 1 194-ке дейiн, 2015 жылға қарай 1 190-ға дейiн (2009 ж. - 1 196) және 15-17 жас аралығындағы жасөспiрiмдер арасында тиiстi 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 2 295,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 2 992-ге дейiн (2009 ж. - 2 997,1) төмендету;
15-17 жас аралығындағы жасөспiрiмдер арасында ЖЖБИ сырқаттанушылықты 2013 жылға қарай 8,3-ке дейiн, 2015 жылға қарай 8,0-ге дейiн (2009 ж. - 8,5) төмендету. Маркер ретiнде мерез алынды;
14 жасқа дейiнгi балалардың арасында психикалық белсендi затты тұтынудың салдарынан психологиялық және мiнез-құлықтық бұзылулармен сырқаттанушылықты тиiстi 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 13,1-ге дейiн және 2015 жылға қарай 12,5-ке дейiн, 15-17 жас аралығындағы жасөспiрiмдер арасында тиiстi 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 563-ке дейiн және 2015 жылға қарай 560-қа дейiн (2009 ж. - 14 жастағы балалар - тиiстi 100 мың адамға шаққанда 13,5, 15-17 жас аралығында - тиiстi 100 мың адамға шаққанда 564,8) төмендету;
15-17 жастағы балалардың арасындағы суицидтi 2013 жылға қарай 23,8-ге дейiн және 2015 жылға қарай тиiстi 100 мың адамға шаққанда 22,0-ге дейiн (2009 ж. - тиiстi 100 мың адамға шаққанда 24,5) төмендету.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
Мектеп оқушыларының тәни және психикалық денсаулығын қалыптастыру жөнiндегi қолданыстағы және жаңадан әзiрленген бағдарламаларды жетiлдiру үшiн басқарылатын себептерден балалар мен жасөспiрiмдердiң сырқаттануына және өлiм-жiтiмiне талдау жүргiзу.
Мына:
үй-жайларды, ойын алаңдарын тиiсiнше жоспарлау және жалпы бiлiм беретiн мектептерге қойылатын санитариялық нормалар мен ережелерге, сондай-ақ құрылыс нормалары мен ережелерiне сәйкес мектеп жиһазын қоса алғанда қазiргi заманғы мектеп жабдықтарымен қамтамасыз ету;
оқушылар үшiн олардың ең жоғары тәни, психикалық және әлеуметтiк әлеуетiн iске асыру және олардың жеке сезiмдерiн арттыру, оқушылардың жеке басын қалыптастыру үшiн мүмкiндiктер жасау;
оқушылар арасында, оқушылар мен мектеп персоналы арасында, сондай-ақ мектеп, үй және қоғам арасында психологиялық қолайлы атмосфера орнату;
денсаулық пен қоршаған ортаны қорғау бойынша оң шешiмдер қабылдау үшiн дағдыларды қалыптастыру жөнiнде бiлiм берудi қамтамасыз ету жолымен денсаулыққа қолайлы қоршаған ортаны қалыптастыру.

Тұтас жүйенi - физикалық ортаны сақтауға, оқушының және бүкiл қоғамның денсаулығын нығайтуға, СӨС жүргiзуге уәждеменi, медициналық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған ММҚ-ны дамыту;
мектеп медицинасы шеңберiнде мектеп психологтары мен әлеуметтiк педагогтарға арналған кешендi бағдарлама әзiрлеу және енгiзу;
мектеп медицинасының қызметiн регламенттейтiн нормативтiк құқықтық құжаттарды әзiрлеу;
әр оқушының тәни, психикалық және әлеуметтiк саулығын сақтау жөнiндегi үдерiстi оңтайландыру үшiн оқушыларды, педагогтар мен ата-аналарды түрлi деңгейлiк, саралап оқыту жүйесiн дамыту.

Мына:
есiрткiнi қолданумен байланысты қайтымсыз салдарлар туралы балалардың, жасөспiрiмдердiң, жастардың хабардар болу деңгейiн арттыру;
есiрткiнiң профилактикасы жөнiндегi бағдарламаларды ведомствоаралық деңгейде әзiрлеу және енгiзу;
«тең-теңiмен» қағидаты бойынша ерiктiлер қозғалысын одан әрi дамыту (балалардың, жасөспiрiмдердiң, жастардың арасында жауапкершiлiк дағдысын, құрбыларының қысымына қарсы тұра бiлу, есiрткiден бас тарта бiлу, өмiр сүру дағдысын ұстану негiзiнде интерактивтi оқу өткiзу жолымен дұрыс шешiм қабылдай бiлу);
әдiстемелiк және ақпараттық-бiлiм беру материалдарын әзiрлеу;
спорт алаңдарын, балалар клубтарын, үйiрмелердi, секцияларды, аула клубтарын, жазғы лагерьлердi дамыту және қолжетiмдiлiгiн арттыру, балама қозғалыстарды дамыту (велосипедтер, роликтер, стритбол, скейтбордтар және т.б.) арқылы балалардың, жасөспiрiмдердiң, жастардың бос уақытын тиiмдi ұйымдастыруды қамтамасыз етуге ықпал ету;
балалардың, жасөспiрiмдер мен жастардың жеке және әлеуметтiк проблемаларын жеңуде психоәлеуметтiк қолдау жүйесiн дамыту және жетiлдiру;
жастар үшiн денсаулық және анонимдiк консультациялар орталықтарын дамыту, сенiм телефондарының жұмысы жетiлдiру арқылы есiрткiнiң, темекi шегу мен алкогольдiң мектеп оқушылары мен жастар арасында таралуы мен қолданылуына қарсы тиiмдi iс-қимылды қамтамасыз ету.

 Жол-көлiк қауiпсiздiгi

Мақсаты: жол-көлiк жарақаттанушылығы мен одан болатын өлiм-жiтiмдi төмендету.

Негiзгi мiндет: халық пен жол қозғалысына қатысушылардың арасында заңға құлықтылықтың және жол қозғалысы саласында құқық бұзушылыққа келеңсiз қатынастардың стереотиптерiн қалыптастыруға бағытталған профилактикалық және ақпараттық жұмыстардың кешендi жүйесiн құру.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
2013 жылға қарай ЖКО нәтижесiнде қайтыс болғандардың санын 2009 жылғы деңгейден (2 898 адам) 10 %-ға, 2015 жылға қарай 14 %-ға төмендету.
2013 жылға қарай зардап шегушiлерiмен ЖКО-ның санын 2009 жылғы деңгейден (14 788 адам) 8 %-ға, 2015 жылға қарай 10 %-ға қысқарту.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
Жол қозғалысына қатысушылардың құқықтық танымын арттыру және қауiптi мiнез-құлқының алдын алу мақсатында жол қозғалысы қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мәселесi бойынша әлеуметтiк роликтер, ақпараттық-талдау телевизиялық бағдарламаларды шығару, жол қозғалысы қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мәселелерi бойынша республикалық журнал басып шығару арқылы қауiпсiз жол қозғалысын қамтамасыз ету саласында профилактика және халықпен ақпараттық жұмыс iстеу жүйелiлiгiнiң тиiмдiлiгiн арттыру және қамтамасыз ету жоспарлануда.
Жол қозғалысы саласындағы нормалар мен ережелердi сақтау деңгейiн арттыру, Жол қозғалысы ережелерiн бұзуды тiркеудiң автоматтандырылған жүйесiн енгiзу есебiнен жол қозғалысын қадағалауды жетiлдiру, жолдағы авариялық-қауiптi учаскелердi жою жөнiндегi жұмыстар жалғасатын болады. Жол қозғалысын ұйымдастыруда қазiргi заманғы әдiстер мен құралдарды қолдану, жол-көлiк оқиғаларының (бұдан әрi - ЖКО) автоматтандырылған ақпараттық-iздестiру жүйесiн әзiрлеу және енгiзу, сондай-ақ, республикалық маңызы бар жолдарды жол қозғалысын басқарудың интеллектуалды көлiк жүйелерiмен жарақтандыру жоспарлануда.

 Төтенше жағдайлар кезiндегi шұғыл медициналық-құтқару көмегi

Мақсаты: табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар кезiнде зардап шеккендер арасындағы қайтымсыз шығындарды төмендету.

Негiзгi мiндетi: табиғи және техногендiк сипаттағы ТЖ кезiнде шұғыл медициналық көмек көрсетудi жетiлдiру.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
шұғыл медициналық-құтқару көмегiн көрсету аймағындағы тас жолдарда ЖКО нәтижесiнде қайтыс болғандар санын 2013 жылға қарай 23 %-ға дейiн және 2015 жылға қарай 16 %-ға дейiн төмендету (2009 ж. - 26%);
келу уақытын және шұғыл медициналық-құтқару көмегiн көрсетудiң басталуын ЖКО туралы дабыл келiп түскен сәттен бастап 30 минутқа дейiн қысқарту.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
Кәсiптiк медициналық авариялық-құтқару құралымдарын құруды және жарақтандыруды қоса алғанда, апаттар медицинасы қызметiн материалдық-техникалық жарақтандыруды жетiлдiру арқылы төтенше жағдайлар кезiнде шұғыл медициналық көмек көрсетудiң тиiмдi жүйесiн ұйымдастыру: Алматы - Көкшетау трассасында 12 трассалық медициналық-құтқару пунктiн (бұдан әрi - ТМҚП) және «Батыс Еуропа - Батыс Қытай» трассасының қазақстандық бөлiгiнде 28 ТМҚП құру; апаттар медицинасы қызметiн аэромобильдi госпитальмен жабдықтау; апаттар медицинасы қызметiн көп бейiндi ұтқыр госпитальмен жабдықтау; ТЖ қызметiнiң медицина және құтқару құрылымдарын санитариялық тiкұшақтармен және реанимобильдермен жарақтандыру.

   Пенитенциарлық жүйеде туберкулез бен АИТВ/ЖИТС профилактикасы

Мақсаты: пенитенциарлық жүйеде туберкулезбен және АИТВ/ЖИТС-пен сырқаттанушылық пен өлiм-жiтiм деңгейiн төмендету.

Негiзгi мiндеттер:
қылмыстық-атқару жүйесi (бұдан әрi — ҚАЖ) мекемелерiнде туберкулезбен және АИТВ/ЖИТС-пен ауыратын науқастарға медициналық көмек көрсетудi жетiлдiру;
пенитенциарлық жүйе контингентiн туберкулез бен АИТВ/ЖИТС таралу мәселесi бойынша ақпараттандыруды арттыру.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
түрмедегi 100 мың адамға шаққанда сотталғандар арасында туберкулезбен сырқаттанушылық көрсеткiшiн 2013 жылы 643-ке дейiн, 2015 жылы 642,9-ға дейiн (2009 жылы - 643,9) төмендету;
1000 адамға шаққанда бас бостандығынан айыру орындарындағы адамдар арасында жалпы өлiм-жiтiмдi 2013 жылы 2,89-ға дейiн және 2015 жылы 2,8-ге (2009 жылы - 2,91) төмендету;
2015 жылға қарай сотталғандар арасында АИТВ жұқтырғандардың таралу деңгейi 5 %-дан аспауы тиiс.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
Тергеудегi және сотталған адамдарды медициналық қамтамасыз етудi жақсарту жөнiндегi iс-шараларды үйлестiру мақсатында жоғары деңгейдегi ведомствоаралық жұмыс тобын құрып, оның құрамына Қазақстан Республикасы Парламентiнiң депутаттарын, мүдделi министрлiктер мен ведомстволардың (Қазақстан Республикасы Әдiлет министрлiгi, Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгi, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлiгi, Қазақстан Республикасы Iшкi iстер министрлiгi, Бас прокуратура, Астана, Алматы қалаларының, облыстардың әкiмдерi) бiрiншi басшыларын енгiзу жоспарлануда.
ҚАЖ мекемелерiнде туберкулезбен және АИТВ/ЖИТС-пен ауыратын науқастарға медициналық көмектi жақсарту үшiн мыналар жоспарлануда: қажеттi медициналық жабдықтар сатып алу арқылы ҚАЖ емдеу-профилактикалық мекемелерiн материалдық-техникалық жарақтандыру деңгейiн арттыру; пенитенциарлық жүйенiң туберкулезге қарсы мекемелерiне күрделi жөндеу жүргiзу; медициналық және медициналық емес бейiн мамандары үшiн кәсiби стандарттарды әзiрлеу.
Туберкулездiң, АИТВ/ЖИТС-тiң таралу мәселелерi бойынша пенитенциарлық жүйедегi адамдар арасында ақпараттық-түсiндiру жұмысы үшiн мыналар жоспарлануда:
туберкулез, АИТВ/ЖИТС таралуының алдын алу жөнiндегi ақпараттық материалдарды басып шығару және тарату;
ҚАЖ медициналық қызметiне тартылған медициналық және медициналық емес бейiн мамандары үшiн ақпараттық-әдiстемелiк сүйемелдеудi қамтамасыз ету;
пенитенциарлық жүйедегi адамдар арасында әлеуметтiк мәнi бар аурулардың таралуының алдын алу мақсатында үкiметтiк емес сектордың әлеуметтiк қызметкерлерi мен психологтарды тарту.
Бұдан басқа, қамау орындарында АИТВ/ЖИТС профилактикасы бағдарламаларын iске асыру және бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған тұлғаларға әлеуметтiк қолдау көрсету бағдарламаларын жүргiзу жалғасатын болады. Емдеу аяқталмаған, бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған, туберкулезбен ауыратын науқас адамдарды iздестiру және емдеудi жалғастыру тетiктерiн реттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер әзiрленетiн болады. Қазақстан Республикасының қылмыстық-атқару жүйесiндегi наркологиялық жағдайдың мониторингi мен бағалау жүйесiн құру жоспарлануда.

   Аса қауiптi инфекциялардың (конго-қырым геморрагиялық қызбасы (бұдан әрi - КҚГҚ) профилактикасы

Мақсаты: халықтың КҚГҚ-мен сырқаттанушылығын төмендету.

Негiзгi мiндетi: кенеге қарсы iс-шаралар кешенiн жоспарлы түрде және уақтылы өткiзу.

Нәтижелер көрсеткiшi: КҚГҚ-мен сырқаттанушылықты 100 мың адамға шаққанда 0,2-ден аспайтын деңгейде ұстау.

Қол жеткiзу жолдары және тиiстi шаралар
КҚГҚ-мен сырқаттанушылықты төмендету мақсатында тиiстi профилактикалық шаралар кешенi жетiлдiрiлетiн болады, оның барысында эндемиялық өңiрлерде мал бастарына және малдың қора-жайларына кенеге қарсы өңдеу жүргiзу, сондай-ақ КҚГҚ бойынша қолайсыз елдi мекендердiң айналасына санитариялық-қорғау аймақтарын құру жоспарлануда.
Республиканың КҚГҚ бойынша эндемиялық аумақтарында кенеге қарсы өңдеу жүргiзудiң бiрыңғай әдiснамасын әзiрлеу жоспарлануда. Бұдан басқа, КҚГҚ-ны жұқтыру жолдары және алдын алу шаралары туралы халық арасында санитариялық-түсiндiру жұмысын күшейту жөнiндегi iс-шаралар жалғасатын болады.

5.2. Негiзгi әлеуметтiк мәнi бар аурулардың және жарақаттардың профилактикалық iс-шараларын, скринингтiк зерттеулерiн күшейту, диагностикасын, емдеу мен оңалтуды жетiлдiру

Бағдарлама шеңберiнде перинаталдық медицинаны дамыту, акушериялық-гинекологиялық және педиатриялық қызметтер арасында өзара iс-қимылды жақсарту, босандыру және балаларға арналған ұйымдарды қазiргi заманғы емдеу-диагностикалау аппаратурасымен жарақтандыруды жалғастыру, дәрiлiк заттармен қамтамасыз етудi жақсарту, кадрларды даярлау жүйесiн жетiлдiру, неонаталдық технологияларды белсендi енгiзу жоспарлануда.
Сондай-ақ тұқым қуалайтын және жүре пайда болған ауруларды ерте анықтауға, оларды уақтылы емдеуге, асқынуға, мүгедектiкке және өлiм-жiтiмге алып келетiн ауыр аурулардың дамуын тоқтатуды қамтамасыз етуге мүмкiндiк беретiн, олардың жас, физиологиялық ерекшелiктерiне және ДДҰ ұсынымдарына негiзделген халықтың нысаналы топтарына арналған ұлттық скринингтiк бағдарламалар кешенi әзiрленедi және енгiзiледi.
Осы бағдарламаның шеңберiнде негiзгi әлеуметтiк мәнi бар аурулар мен жарақаттарды: жүрек қан-тамыр ауруларын, онкопатологияларды, туберкулездi, АИТВ-ны, психиатриялық ауруларды, эндокриндiк ауруларды (диабет), сондай-ақ жарақаттарды (жол және өндiрiстiк жарақаттар, күйiктер) диагностикалау, емдеу және оңалту әдiстерi жетiлдiрiлетiн болады. Көрсетiлген аурулар мыналармен сипатталу нәтижесiнде алынған:
таралуы жоғары және тез өрбитiн, қаралуы бойынша сырқаттанушылық құрылымында бiрiншi орындарды алады;
өлiм-жiтiм және мүгедектiкке шығу себептерi құрылымында елеулi үлесi бар;
ауру ағымының ауыртпалығы (сырқаттардың өмiр сүру сапасын төмендетедi, функциялық белсендiлiгiн шектейдi) және жағымсыз нәтиженiң жоғары ықтималдығы;
бәсекеге қабiлеттiлiктiң жаһандық индексiне елеулi әсер ету.
Халықтың жалпы санында егде адамдар үлесiнiң айтарлықтай артуының күтiлiп отырған үрдiсiн ескере отырып, геронтологиялық және гериатриялық медициналық көмек жетiлдiрiлетiн болады.

Мақсаты: халықтың денсаулығын одан әрi нығайту және негiзгi әлеуметтiк мәнi бар аурулар мен жарақаттардың деңгейiн төмендету.

Негiзгi мiндеттер:
1) азаматтардың ұрпақты болу денсаулығын және ана мен бала денсаулығын сақтауды нығайту;
2) аурулардың, оның iшiнде мүгедектiктiң профилактикасына тәсiлдердi жетiлдiру, скринингтiк зерттеулердi дамыту және СӨС-тi ынталандыру;
3) негiзгi әлеуметтiк мәнi бар аурулар мен жарақаттануларды диагностикалауды, емдеудi және оңалтуды жетiлдiру;
4) егде жастағы адамдарға көрсетiлетiн медициналық көмектi (геронтологиялық және гериатриялық көмек) жетiлдiру.
Нәтижелер көрсеткiштерi:
нәресте өлiм-жiтiмiнiң 1000 тiрi туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 14,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 12,3-ке дейiн (2009 ж. - 36,9) төмендеуi;
ана өлiм-жiтiмiнiң 100 мың тiрi туылғандарға щаққанда 2013 жылға қарай 28,1-ге дейiн, 2015 жылға қарай 24,5-ке дейiн (2009 ж. - 29,2) төмендеуi;
мүгедектiкке бiрiншi рет шығудың 10 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 28,4-ке дейiн, 2015 жылға қарай 28-ге дейiн (2009 ж. - 29,4) төмендеуi;
қанайналым жүйесiнiң ауруларынан өлiм-жiтiмнiң 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 374,8-ге дейiн, 2015 жылға қарай 353,9-ға дейiн (2009 ж. - 416,4) төмендеуi;
онкопатологиядан өлiм-жiтiмнiң 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 99,5-ке дейiн, 2015 жылға қарай 95,8-ге дейiн (2009 ж. - 112,7) төмендеуi;
туберкулезден өлiм-жiтiмнiң 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 12,0-ге дейiн, 2015 жылға қарай 11,6-ға дейiн (2009 ж. - 12,9) төмендеуi;
жарақаттанушылықтан өлiм-жiтiмнiң 100 мың адамға шаққанда 2013 жылға қарай 94,6-ға дейiн, 2015 жылға қарай 92,1-ге дейiн (2009 ж. - 108,4) төмендеуi;
15-49 жас аралығындағы жас тобында АИТВ инфекциясының таралушылығын 0,2-0,6 шегiнде ұстау.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
1. Азаматтардың ұрпақты болу денсаулығын және ана мен бала денсаулығын сақтауды нығайту мыналарды көздейдi:
1) ДДҰ-ның халықаралық стандарттарына сәйкес ана мен баланың денсаулығын сақтау (бұдан әрi - АБДС) қызметi ұйымдарында әйелдер мен балаларға мамандандырылған көмектiң және БМСК деңгейiнде көрсетiлетiн медициналық көмектiң сапасын, қолжетiмдiлiгiн және сабақтастығын арттыру:
қазiргi заманғы технологияларды пайдаланып, ұрықтың және жаңа туған нәрестелердiң туа бiткен және тұқым қуалайтын ауруларын диагностикалаудың скринингтiк бағдарламаларын жетiлдiру;
ғылыми дәлелдi медицина негiзiнде әзiрленген акушерия, неонатология және педиатрия бойынша (дамудың туа бiткен аномалияларын қосқанда) емдеу мен диагностикалаудың хаттамаларын және ДДҰ халықаралық стандарттарын енгiзу;
денсаулықты және толыққанды өсудi, дамуды және аурулардың профилактикасын қамтамасыз етуге арналған ДДҰ-ның халықаралық стандарттарына сәйкес БМСК деңгейiнде ерте жастағы балаларды (дамудың туа бiткен аномалиялары бар балаларды қосқанда) антеналдық күтудi және қадағалауды жетiлдiру;
АБДС ұйымдарының қызметiнде сапаны үздiксiз арттырудың қазiргi заманғы әдiстемесiн әзiрлеу және енгiзу;
АБДС қызметi ұйымдарында медициналық көмектiң мониторингi, бағалау және сабақтастық тетiктерiн жетiлдiру;
ДДҰ-ның енгiзiлген тиiмдi технологияларына сәйкес амбулаториялық-емханалық ұйымдардың және акушериялық және балалар стационарлары медицина қызметкерлерiнiң кәсiби деңгейiн арттыру;
балалар және босандыру ұйымдарын ДДҰ-ның енгiзiлген тиiмдi технологияларына сәйкес қазiргi заманғы медициналық жабдықтармен және медициналық мақсаттағы бұйымдармен жарақтандыру;
отбасында ерте жастағы балалардың өсуi мен дамуына оңтайлы күтiмдi қамтамасыз ету жөнiнде халықтың бiлiмдерiн арттыру;
мектеп жасындағы балаларға, әсiресе ауылдық жерлерде медициналық көмектi ұйымдастыру мен көрсетудi жақсарту;
медициналық көмектi психологиялық қолдаумен, жасөспiрiмдердiң құпиялылықпен және құқықтық консультациясымен ұштастыратын жасөспiрiмдер қызметiн дамыту;
АБДС қызметiн ақпараттық қамтамасыз етудi жетiлдiру;
2) халықаралық стандарттарға сәйкес ұрпақты болу денсаулығын нығайту жөнiнде тиiмдi тәсiлдердi әзiрлеу және енгiзу:
отбасын жоспарлау, оның iшiнде әйелдердi гравид алды (жүктiлiкке дейiн) дайындау, отбасын жоспарлау жөнiндегi ұлттық нұсқауды (ДДҰ нұсқауы негiзiнде) әзiрлеудi қамтитын қауiпсiз ана болуы, жасөспiрiмдер мен жастардың қауiпсiз жыныстық тәрбиесi жөнiнде қызметтер көрсетудiң тиiмдi жүйесiн құру және БМСК-ның медициналық персоналды және мамандандырылған көмектiң барлық деңгейiн отбасын жоспарлау жөнiндегi консультация беру дағдыларына оқыту;
дәлелдi медицина негiзiнде ұрпақты болу жүйесi аурулары профилактикасының, диагностикалау мен емдеудiң, андрологияны дамытуды қосқанда (ерлер денсаулығын нығайту), тиiмдi әдiстерiн әзiрлеу және енгiзу;
денсаулықтың гендерлiк көрсеткiштерiн статистикалық есепке алуды жетiлдiру.

2. Аурудың, оның iшiнде мүгедектiктiң профилактикасы жүйесiн кринингтiк зерттеулердi дамыту және СӨС-тi ынталандыру төмендегiлердi болжайды:
1) профилактикалық тексеруге арналған стандартталған, инновациялық тәсiлдердi әзiрлеу және енгiзу:
халықтың нысаналы топтары үшiн жыл сайын жалпы халық санының кемiнде 30 %-ын қамти отырып ұлттық скринингтiк бағдарламалар кешенiн әзiрлеу және енгiзу;
БМСК деңгейiнде СӨС-тi ынталандыру тетiктерiн әзiрлеу және енгiзу;
2) профилактикалық iс-шаралардың қолжетiмдiлiгiн және сапасын қамтамасыз ету:
дәрiгерге дейiнгi (SСОRЕ) және дәрiгерлiк скринингтiң халықаралық тиiмдi әдiстемелерiн енгiзу;
нысаналы топтардың ерекшелiктерiне сәйкес профилактикалық тексерудi жүргiзудiң хаттамалары мен стандарттарын әзiрлеу және енгiзу;
БМСК мамандарын профилактика және скрининг мәселелерi бойынша оқыта отырып, амбулаториялық-емхана ұйымдарын экспресс диагностикаға арналған аспаптармен жарақтандыру;
3) диспансерлiк байқау үшiн халықаралық стандарттарды және тиiмдi тәсiлдердi енгiзу:
дәлелдi медицинаға негiзделген диспансерлiк байқау жүргiзудiң хаттамалары мен стандарттарын әзiрлеу және енгiзу;
созылмалы ауруы бар науқастарға, оның iшiнде мүгедектерге (ересектер мен балалар) диспансерлiк бақылау әдiстемесiн жетiлдiру;
4) профилактикалық iс-шаралардың тиiмдiлiгiн бағалау жүйесiн енгiзу:
өткiзiлетiн профилактикалық iс-шаралардың тиiмдiлiгiн бағалаудың нысаналы индикаторлар жүйесiн әзiрлеу және енгiзу;
шығындардың тиiмдiлiгiн бағалау жүйесiн енгiзу және әзiрлеу.

3. Негiзгi әлеуметтiк мәнi бар аурулар мен жарақаттарды диагностикалауды, емдеу мен оңалтуды жетiлдiру:
1) диагностикалау мен емдеудiң кешендi бағдарламаларын әзiрлеу және енгiзу:
негiзгi әлеуметтiк мәнi бар ауруларды диагностикалау мен емдеудiң халықаралық стандарттарын, хаттамалары мен әдiстемелерiн енгiзу;
ТМККК шеңберiнде көрсетiлетiн медициналық қызметтiң тiзбесiн кезең-кезеңiмен кеңейту;
ТМККК-ге енгiзiлген дәрiлiк заттардың тiзбесiн кеңейту;
негiзгi әлеуметтiк мәнi бар ауруларды диагностикалау және емдеу бойынша өткiзiлетiн iс-шаралардың тиiмдiлiгiн көрсететiн мақсатты индикаторларды әзiрлеу және енгiзу;
денсаулық сақтау жүйесiне арнайы әлеуметтiк жұмыс стандарттары мен индикаторларын енгiзу;
әлеуметтiк мәнi бар аурулармен ауыратын пациенттердiң мониторингiн жетiлдiру және мемлекеттiк органдардың аталған науқастар контингентiн, оның iшiнде мүгедектердi емдеудегi iс-қимылын үйлестiру;
аталған науқастар контингентiнiң бiрыңғай ақпараттық базасын құру;
2) негiзгi әлеуметтiк мәнi бар ауруларды оңалтуды жетiлдiру:
негiзгi әлеуметтiк мәнi бар аурулармен ауыратын пациенттердi, оның iшiнде мүгедектердi оңалтудың халықаралық стандарттарын және әдiстемелерiн енгiзу (медициналық, әлеуметтiк, психологиялық оңалту);
науқастарды оңалту бойынша өткiзiлетiн iс-шаралардың тиiмдiлiгiн көрсететiн мақсатты индикаторларды әзiрлеу және енгiзу;
3) науқастарға паллиативтi көмек көрсетудi жетiлдiру:
паллиативтi көмек көрсетудi және мейiрбикелiк күтiмдi қажет ететiн науқастарды емдеу стандарттарын және хаттамаларын халықаралық талаптарға сәйкес әзiрлеу;
дәрiгерлер мен орта медицина персоналына және әлеуметтiк қызметкерлерге арналған паллиативтi көмек бойынша оқыту бағдарламасын әзiрлеу және енгiзу.

4. Егде жастағы адамдарға көрсетiлетiн медициналық көмектi (геронтологиялық және гериатриялық көмек) жетiлдiру:
егде жастың медициналық-биологиялық, әлеуметтiк, психологиялық мына аспектiлерiн кешендi шешу, ол мыналарды қамтиды:
нормативтiк құқықтық базаны әзiрлеу және жетiлдiру;
дәлелдi медицина негiзiнде егде және кәрiлiк жасындағы пациенттердi диагностикалау, емдеу және оңалту хаттамаларын әзiрлеу және жетiлдiру;
медицина персоналына, оның iшiнде ұйым деңгейiн ескере отырып әлеуметтiк қызметкерлерi үшiн бiлiктiлiк стандарттарын, жүктеме нормативтерiн әзiрлеу;
геронтологиялық және гериатриялық көмектiң тиiмдiлiгiн бағалау (индикаторлар) жүйесiн әзiрлеу және енгiзу.

5.3. Санитариялық-эпидемиологиялық қызметтi жетiлдiру

Бағдарламаның шеңберiнде мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау жүйесiн басқаруды одан әрi жетiлдiру жөнiндегi iс-шараларды жүзеге асыру жоспарлануда. Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiн тексерудi оңтайландыру және қысқарту, қызмет стандарттарын, сондай-ақ санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылық саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi қазiргi заманғы халықаралық талаптарға және кеден одағының талаптарына сәйкес үйлестiру бөлiгiнде тәуекелдердi болжау, бағалау және басқару жүйелерiн жетiлдiру және одан әрi енгiзу бойынша жұмыс жалғасатын болады.
Инфекциялық ауруларды бақылау жүйесiн жетiлдiру, санитариялық-эпидемиологиялық қызмет ұйымдарының қызметiне микробиологиялық көрсеткiштер мен химиялық заттарды айқындау бойынша шұғыл зерттеулер енгiзу бойынша iс-шаралар жалғасатын болады.
Халыққа профилактикалық егулер жүргiзудiң ұлттық күнтiзбесiн одан әрi жетiлдiру жалғасатын болады, оған балаларды пневмококк инфекциясына қарсы вакцинациялау енгiзiледi.
Бағдарламаның шеңберiнде тамақ өнiмдерiнiң, қоршаған орта объектiлерiнiң қауiпсiздiгiн зертханалық бақылаудың халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн тиiмдi жүйесi құрылатын болады. Инфекциялық ауруларды, оның iшiнде аса қауiптi инфекцияларды жұмыс iстеп тұрған облыстық санитариялық-эпидемиологиялық сараптама орталықтарының базасында диагностикалаудың сапасын арттыру үшiн аймақтық вирусологиялық зертханалар және конго-қырым геморрагиялық қызбасын, күйдiргiнi, туляремияны, сарып ауруын диагностикалау бойынша мамандандырылған зертханалар желiсi ұйымдастырылатын болады.
Санитариялық-эпидемиологиялық қызмет жұмысында инновациялық жобалар мен әдiстер енгiзу жоспарлануда.

Мақсаты: халықаралық стандарттарға сәйкес халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығын қамтамасыз ету.

Негiзгi мiндеттер:
1) мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау жүйесiн басқаруды жетiлдiру.
2) мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалаудың тиiмдiлiгiн арттыру.
3) санитариялық-эпидемиологиялық қызметтiң инновациялық бағыттылығын дамыту.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
100 мың адамға шаққанда обамен сырқаттанушылықты кемiнде 0,03-тен аспайтын деңгейде ұстау;
100 мың адамға шаққанда қызылшамен сырқаттанушылықты 0,08-0,1 деңгейде ұстау;
жiтi В вирусты гепатитiмен сырқаттанушылықты 100 адамға шаққанда 2013 жылға қарай 3,8-ге дейiн, 2015 жылға қарай 3,4-ке дейiн төмендету (2009 ж. - 5,4);
жiтi А вирусты гепатитiмен сырқаттанушылықты 100 адамға шаққанда 2013 жылға қарай 39,6-ға дейiн, 2015 жылға қарай 39,2-ге дейiн төмендету (2009 ж. - 67,0);
балаларды пневмококкоктық инфекцияға қарсы вакцинациялаумен қамтуды 2013 жылға қарай 62,5 %-ға, 2015 жылға қарай 95 %-ға дейiн ұлғайту;
мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау қызметтерi органдарының жоспарлы тексерулерiнiң санын жыл сайын 2 %-ға төмендету, 2015 жылы - 256 100 тексеру.

Қол жеткiзу жолдары мен тиiстi шаралар
1. Мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау жүйесiн басқаруды жетiлдiру шеңберiнде мыналар көзделедi:
көлiктегi санитариялық-эпидемиологиялық қызмет органдары мен ұйымдарын оңтайландыруды жүргiзу;
қалалық және аудандық деңгейдегi санитариялық-эпидемиологиялық қызмет ұйымдарын оңтайландыру жүргiзу;
жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiн тексерудi оңтайландыру және қысқарту бөлiгiнде тәуекелдердi болжау, бағалау және басқару жүйелерiн одан әрi енгiзу және дамыту бойынша жұмысты жалғастыру;
кеден одағының талаптарына сәйкес санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылық саласында қызметтiң стандарттарын үйлестiру;
стандарттарды қазiргi заманғы халықаралық талаптарға сәйкес келтiру (санитариялық ережелер, гигиеналық нормативтер, техникалық регламенттер);
қызметтi стандарттау тетiктерiн жетiлдiру (әзiрлеу, бекiту, мониторинг, енгiзу, тиiмдiлiктi бағалау).

2. Мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау тиiмдiлiгiн арттыру мақсатында мыналар жоспарланып отыр:
1) инфекциялық ауруларды бақылау жүйесiн жетiлдiру, ол мыналарды көздейдi:
денсаулық сақтау ұйымдарының қызметiне инфекциялық бақылау жүйесiнiң халықаралық стандарттарын бiрлесе отырып енгiзу;
эпидемияға қарсы және профилактикалық iс-шаралар жүргiзу алгоритмдерiн және инфекциялық аурулар (оқыстан өршулер) мен улану жағдайларын халықаралық стандарттар негiзiнде тексеру алгоритмдерiн жетiлдiру;
егу күнтiзбесiне пневмококк инфекциясына қарсы балаларға вакцина егудi енгiзу;
жұмыс iстеп тұрған облыстық санитариялық-эпидемиологиялық сараптама орталықтарының базасында конго-қырым геморрагиялық қызбасын, күйдiргiнi, туляремияны, сарып ауруын диагностикалау бойынша 5 аймақтық вирусологиялық зертхана және мамандандырылған зертханалар желiсiн ұйымдастыру;
2) инфекциялық емес ауруларды бақылау жүйесiн жетiлдiру, ол мыналарды қамтиды:
Халықтың кәсiптiк ауруларының мемлекеттiк тiркелiмiн қалыптастыру;
кәсiптiк патологиялық қызметтi одан әрi дамыту;
медициналық емшаралардан өту кезiнде пациенттердiң сәулелiк жүктемелерiн бақылау жүйесiн енгiзу.
3) өнiмнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, ол мыналарды көздейдi:
халықаралық талаптарға сәйкес өнiмнiң қауiпсiздiгiн бақылаудың халықаралық стандарттарын енгiзу;
тамақ өнiмдерiнiң қауiпсiздiгiн бақылау жөнiндегi зертханалық қызметтi дамыту, оның iшiнде:
- ДСҰ талаптарына сай келетiн тамақ өнiмдерiнiң қауiпсiздiгiн бақылау жөнiндегi мамандандырылған зертханалар құру;
- елiмiзде сатылатын темекi бұйымдарының қауiпсiздiгiн токсикологиялық бақылау бойынша жабдықтармен республикалық санитариялық-эпидемиологиялық қызмет жанындағы зертханаларды жарақтандыру;
санитариялық-эпидемиологиялық қызмет ұйымдарының қызметiне микробиологиялық көрсеткiштер мен химиялық заттарды анықтау бойынша шұғыл зерттеулер енгiзу.

3. Санитариялық-эпидемиологиялық қызметтiң инновациялық бағыттылығын дамыту үшiн:
санитариялық-эпидемиологиялық қызмет ұйымдары базасында медициналық иммундық-биологиялық препараттарды өндiрудi кеңейту және жаңғырту;
санитариялық-эпидемиологиялық нормалау және стандарттаудың қазiргi заманғы технологияларын әзiрлеу және енгiзу саласындағы халықаралық ынтымақтастықты дамыту;
мыналарды:
- зертханалық зерттеулер стандарттарын халықаралық талаптарға сәйкес әзiрлеудi;
- санитариялық-эпидемиологиялық сараптама саласындағы зертханаларды халықаралық аккредиттеу жөнiндегi iс-шараларды жүргiзудi;
- санитариялық-эпидемиологиялық қызмет зертханаларының жұмысына сапаны сырттай бағалау жүйесiн енгiзудi көздейтiн санитариялық-эпидемиологиялық сараптаманың инновациялық әдiстерiн енгiзу жоспарлануда.

5.4. Бiрыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесiнде медициналық көмектi ұйымдастыруды, басқаруды және қаржыландыруды жетiлдiру

Мақсаты: медициналық көмек көрсетудiң тиiмдi және қолжетiмдi жүйесiн құру.

Негiзгi мiндеттерi:
1) әлеуметтiк бағдарланған БМСК-ның басым дамуына негiзделген денсаулық сақтаудың тиiмдi жүйесiн қалыптастыру;
2) денсаулық сақтау саласында басқару және менеджмент жүйесiн жетiлдiру;
3) денсаулық сақтау саласын қаржыландыру тетiктерiн жетiлдiру;
4) медициналық көмектiң жоғары сапалы және қолжетiмдi болуын қамтамасыз ету.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
стационарлық көмектi тұтыну деңгейiн 1000 адамға шаққанда 2013 жылға қарай 1328 күнге дейiн, 2015 жылға қарай 1172 төсек-күнге дейiн (2009 ж. - 1522,6) төмендету.
бiрыңғай төлеушi жүйесiне енген жеке меншiк нысанындағы медициналық ұйымдардың үлес салмағын 2013 жылға қарай 14 %-ға дейiн, 2015 жылға қарай 16 %-ға дейiн (2009 ж. - 0%) ұлғайту.
өңiрлердiң деңгейiнде жоғары мамандандырылған медициналық көмек алған халықты 2013 жылға қарай 5000 адамға дейiн, 2015 жылға қарай 6000 адамға дейiн (2009 ж. - 814 адам) ұлғайту.

Қол жеткiзу жолдары және тиiстi шаралар
1. Әлеуметтiк бағдарланған БМСК-ның басым дамуына негiзделген денсаулық сақтаудың тиiмдi жүйесiн қалыптастыру жөнiндегi шаралар мынадай бағыттарға шоғырландырылатын болады:
1) БМСК-ны жетiлдiру:
Денсаулық сақтаудың жаңа сапалы даму деңгейiне көтерiлуiне қызмет көрсету технологиясын, ең алдымен БМСК қызметiн түбегейлi өзгерту жолымен ғана қол жеткiзу мүмкiн. БМСК-ның қолжетiмдiлiгiн, тиiмдiлiгiн, сапасын арттыру және дамыту мақсатында жалпы дәрiгерлiк практика базасында БМСК-ны көрсетудiң ұтымды нысандарын және әдiстерiн әзiрлеу мен енгiзудi қоса алғанда, кешендi жетiлдiру жоспарлануда. Әлеуметтiк жұмыс институтын енгiзу жолымен медициналық-әлеуметтiк бағыттылықты дамыту көзделуде.
Көрсетiлетiн қызметтердiң спектрiн кеңейту және профилактикалық бағыттылығын ынталандыру, қаражаттың тиiмдi пайдаланылуын қамтамасыз ету үшiн, сондай-ақ БМСК медицина қызметкерлерiнiң уәждемесiн арттыру үшiн iшiнара қор иелену және БМСК тарифiне қосымша құрамдауыш енгiзу жоспарлануда.
Функциялық мiндеттерiн бөлуге және қаржыландыру үлгiсiне негiзделген емхананың ұйымдық құрылымын үш бөлiмшеге бөлу жолымен қайта қарау көзделiп отыр.
Бiрiншi бөлiмше: құрамына дәрiгерге дейiнгi қабылдау кабинетi, сынақ кабинетi (акушер), емдеу кабинетi, егу кабинетi, қақырық жинау және химизатор кабинетi, денi сау балалардың кабинетi, профилактика және СӨС кабинеттерi, сондай-ақ учаскелiк терапевтер, педиатрлар және жалпы практика дәрiгерлерiнiң кабинетi кiретiн отбасылық денсаулық орталығы. Сонымен қатар осы бөлiмшеде әлеуметтiк қызметкер мен психологтан тұратын әлеуметтiк-психологиялық қызметтiң, сондай-ақ денсаулықты нығайту орталығы мен жастардың денсаулық орталығының болуы көзделген. Бiрiншi бөлiмшенi қаржыландыру тариф және олардың қызметi нәтижелерiнiң бағасы ескерiле отырып тарифке қосымша құрамдауыш бойынша жоспарланған.
Екiншi бөлiмше: тiркеу орнынан, ақпараттық бюродан, статистика және талдау кабинетiнен, күндiзгi стационардан, функциялық диагностика кабинетiнен, физиотерапиялық кабинеттерден, клиникалық-биохимиялық зертханалардан, ультрадыбыстық диагностикадан, рентген-флюорографиялық кабинеттен, эндоскопия кабинетiнен тұратын қосалқы-диагностикалық бөлiмше. Қаржыландыру - көрсетiлген медициналық қызметтердiң саны бойынша.
Үшiншi бөлiмше: бейiндi мамандардан (хирург, көз дәрiгерi, лор-дәрiгер және басқалардан) тұратын консультациялық-диагностикалық бөлiмше. Қаржыландыру - медициналық қызметтерге амбулаториялық-емханалық тарификатор бойынша.
Сонымен қатар пилоттық жобалар ретiнде өңiрлердiң дайындық шамасы бойынша жекелеген заңды тұлға ретiнде жұмыс iстеп тұрған орталықтардың базасында төрт дербес отбасылық орталық құру көзделуде. Осы пилоттық жоспарды жарақтандыру республикалық бюджет қаражатының есебiнен, жұмыс iстеуi - қосымша құрамдауышы бар БМСК-ке арналған тариф бойынша жоспарланып отыр.
БҰДСЖ-ны одан әрi дамыту шеңберiнде медициналық көмекке тең қолжетiмдiлiк қамтамасыз етiлетiн болады.
Осылайша, Бағдарлама шеңберiнде БМСК-ны дамыту үшiн мыналар жоспарланған:
БМСК-ның және мамандандырылған көмектiң функцияларын, өкiлеттiктерiн және қаржыландырылуын дәл анықтап айыру жөнiндегi нормативтiк құжаттарды қайта қарау;
амбулаториялық-емханалық ұйымдар мен медициналық қызметтердi ұсынатын басқа да өнiм берушiлердiң арасында өзара қарым-қатынастарды реттеу бойынша нормативтiк базаны әзiрлеудi және арнайы оқытылған кадрларды даярлауды қоса алғанда, iшiнара қор иелену моделiн және қызметiнiң нәтижелерiн бағалау ескерiле отырып тарифке қосымша құрамдауыш енгiзу;
медицина қызметкерлерiнiң уәждемелерiн көтеру тетiктерiн жетiлдiру;
дәрiгерлер мен орта медицина қызметкерлерiнiң сандық арақатынасын оңтайлы деңгейге дейiн жеткiзiп, дәрiгер өкiлеттiгiнiң бiр бөлiгiн мейiрбикелерге беру;
жағымды кәсiби имидж жасау және медициналық қызметтiң сапасын жақсарту мақсатында халықаралық талаптарға сәйкес орта медициналық персоналдың рөлi мен әлеуетiн күшейту;
әлеуметтiк қызметкерлер институтын ұйымдастыру және денсаулық сақтау жүйесiне енгiзу;
БМСК дәрiгерлерiнiң жалпы санынан «Жалпы дәрiгерлiк практика» мамандығы бойынша дәрiгерлер санын, оның iшiнде қайта даярлау есебiнен көбейту;
дәлелдi медицина қағидаттары негiзiнде БМСК көрсету стандарттары мен хаттамаларын жетiлдiру;
медициналық көмектiң сапасын басқару жүйесiн (СQI) енгiзу;
БМСК көрсететiн амбулаториялық-емханалық ұйымдардың материалдық-техникалық базасын нығайту;
амбулаториялық дәрi-дәрмекпен қамтамасыз ету тетiктерiн жетiлдiру;
бастапқы буын дәрiгерлерiн, мейiрбикелер мен әлеуметтiк қызметкерлердi оқытудың халықаралық стандарттарына сәйкес даярлау;
белсендi патронаж қызметiн жетiлдiру, оның iшiнде қажеттi аспаптармен және жабдықтармен жарақтандыру;
БМСК ұйымдары қызметiнiң тиiмдiлiгiн көрсететiн мақсатты индикаторларды әзiрлеу (бекiтiлген тұрғындар арасында денi сау адамдардың үлесi, ерте кезеңде анықталған аурулардың ара салмағы, емдеуге жатқызу деңгейi, арнаулы мамандарға қаралу деңгейi, жедел медициналық жәрдемге қаралу деңгейi);
ауылдық денсаулық сақтаудың материалдық-техникалық базасын нығайтуды ауылдың медицина қызметкерлерiнiң уәждемелерiн (тұрғын үй беру, бiр жолғы жәрдемақы төлеу) одан әрi арттыруды, жетуге жолы қиын ауылдық жерлер үшiн ұтқыр медициналық бригадалар құруды қосқанда, ауылда БМСК көрсету жүйесiн одан әрi дамыту және жетiлдiру.
2) жедел медициналық жәрдемдi жетiлдiру:
жедел медициналық жәрдемнiң диспетчерлiк қызметтерiнiң жұмысын жетiлдiру;
негiзсiз шақырулар мен пациенттердi қайта жолдау санын азайту бойынша жаңа тетiктердi әзiрлеу және енгiзу;
жедел медициналық жәрдем қызметiнiң жұмыс iстеу нормативтерiн қайта қарау;
парамедиктер институтын енгiзу;
дайындалған медицина кадрларымен, оның iшiнде парамедиктермен жедел медициналық жәрдем қызметiн толықтыру;
патология түрiне, науқас жағдайының ауырлығына қарай науқастарды стационарға жеткiзу бағдарларын оңтайландыру;
әртүрлi патология түрлерi бар науқастарды емдеуге жатқызуға дейiнгi қарау хаттамаларын енгiзу;
жедел жәрдемнiң материалдық-техникалық базасын нығайту;
пациенттердi iрiктеудiң ұтымды жүйесiн (triage) енгiзу;
медициналық жәрдем сапасын басқару (СQI) жүйесiн енгiзу;
жедел медициналық жәрдем жұмысының мақсатты көрсеткiштерiн енгiзу (шақыруға келген уақыты, стационарға тасымалдап жеткiзу уақыты, емдеуге жатқызуға дейiнгi өлiм-жiтiм);
науқастарды авиациялық тасымалдауды, оның iшiнде қашық жерлерге тасымалдауды дамыту;
республикалық маңызы бар автожолдарда жол-көлiк оқиғалары болғанда шұғыл медициналық жәрдем көрсету және құтқару жұмыстарының жүйесiн дамыту;
алғашқы медициналық көмек көрсету бойынша жедел жәрдем және санитариялық авиация қызметтерi, ТЖ, полиция, жол полициясы, өрт сөндiру қызметтерi персоналының және көлiк жүргiзушiлердiң iс-қимылдарын үйлестiру.
3) мамандандырылған медициналық көмектi дамыту:
консультациялық-диагностикалық және стационарлық көмек, оның iшiнде жоғары мамандандырылған медициналық көмек (бұдан әрi - ЖММК) көрсететiн ұйымдардың қызметiн жетiлдiру;
мамандандырылған бөлiмшелерi бар көп бейiндi ауруханаларды, оның iшiнде аурухана секторын қайта құрылымдау есебiнен дамыту;
консультациялық-диагностикалық және стационарлық көмек, оның iшiнде ЖММК көрсететiн медициналық ұйымдардың материалдық-техникалық базасын нығайту;
консультациялық-диагностикалық және стационарлық көмек, оның iшiнде ЖММК көрсететiн ұйымдардың қызметiне дәлелдi медицина негiзiнде клиникалық хаттамалар мен медициналық көмек стандарттарын әзiрлеу және енгiзу;
жоғары технологиялық көмектiң, оның iшiнде шұғыл жағдайлар кезiндегi көмектiң жаңа түрлерiн дамыту және енгiзу; жоғары технологияларды жергiлiктi деңгейге беру және енгiзу;
медициналық көмектiң сапасын басқару жүйесiн (СQI) енгiзу;
стационарды алмастыратын технологияларды енгiзу есебiнен стационарлық төсек жұмысының тиiмдiлiгiн (қарқындылық) арттыру;
стационарды алмастыратын диагностикалық және емдiк технологиялар жүйесiн жетiлдiру және кеңейту;
медициналық көмек көрсетудiң кезеңдiлiгi мен сабақтастығы қағидаттарын ескере отырып, пациенттердi емдеуге жатқызу өлшемдерiн дәл айқындау;
стационардағы науқастардың тiркелiмiн жасау және енгiзу;
телемедицина арқылы қашықтықтан консультациялық-диагностикалық көмек көрсетудi дамыту;
стационарлық және консультациялық-диагностикалық көмек, оның iшiнде ЖММК көрсететiн ұйымдардың жұмыс сапасының мақсатты көрсеткiштерi жүйесiн жетiлдiру;
пациенттердi диагностикалау мен емдеу жөнiнде шетелдiк клиникалармен өзара әрiптестiк қарым-қатынастарды нығайту;
4) кезең-кезеңмен қалпына келтiрiп емдеу, медициналық оңалту және паллиативтi көмек жүйесiн жетiлдiру:
қалпына келтiрiп емдеу, медициналық оңалту, паллиативтi көмек және мейiрбике күтiмi ұйымдарының желiсiн құру, оның iшiнде жұмыс iстеп тұрған стационарлар және санаторийлiк-курорттық ұйымдардың бiр бөлiгiн қайта бейiндеу есебiнен құру;
қалпына келтiрiп емдеу, медициналық оңалту, паллиативтi көмек көрсететiн күндiзгi стационарлар және үйдегi стационарлар желiсiн кеңейту;
кезең-кезеңмен қалпына келтiрiп емдеу, медициналық оңалту және паллиативтi көмек көрсету ұйымдарының штат нормативтерiн қайта қарау;
медицина қызметкерлерiн паллиативтiк көмек көрсету мәселелерi бойынша оқыту бағдарламаларын әзiрлеу;
қалпына келтiрiп емдеу, медициналық оңалту, паллиативтiк көмек және мейiрбике күтiмi ұйымдарын бiлiктi кадрлармен толықтыру;
жоғары оңалту технологияларын енгiзу;
науқастарды емдеу хаттамаларын және медициналық көмек көрсету стандарттарын әзiрлеу және қалпына келтiрiп емдеу, медициналық оңалту, паллиативтi көмек және мейiрбике күтiмi ұйымдарының қызметiне енгiзу;
науқастардың тiркелiмiн құру және енгiзу;
медициналық көмектiң сапасын басқару жүйесiн (СQI) енгiзу;
қалпына келтiрiп емдеу, медициналық оңалту, паллиативтi көмек  және мейiрбике күтiмi ұйымдары жұмысының медициналық көмек сапасын көрсететiн мақсатты көрсеткiштер жүйесiн құру;
5) медициналық қызметтiң әр түрлерiн дамыту:
- сот-медициналық сараптаманы жетiлдiру:
жүргiзiлетiн сот-медициналық сараптамалар сапасын арттыру;
сот-медициналық сараптаманы жүргiзудiң барлық кезеңдерiнде оның қолжетiмдiлiгiн, тиiмдiлiгiн, сабақтастығын арттыру;
бiлiктi кадрларды даярлау және қайта даярлау;
медициналық сараптаманың материалдық-техникалық базасын жетiлдiру;
бiрыңғай ақпараттық жүйе құра отырып сот-медициналық қызметтердiң сапасын басқарудың тиiмдi жүйесiн енгiзу;
сот-медициналық сараптаманың (оның iшiнде геномдық және спектрлiк зерттеулердiң) қазiргi заманғы әдiстерiн және сот медицинасының халықаралық стандарттарын енгiзу;
сот-медициналық қызметкерлерiнiң құқықтарын кеңейту және жауапкершiлiгiн күшейту, материалдық ынталандыруды енгiзу;
прокуратура, iшкi iстер, қорғаныс, ТЖ органдарымен және өзге де мемлекеттiк органдармен ведомоствоаралық өзара iс-қимылды күшейту;
Астана қаласында Сот медицинасы орталығының ғимаратын салу;
- қан қызметiн жетiлдiру:
қан өнiмдерiнiң сапасын басқару жүйесiн дамыту;
республикалық референс-зертхана ашу;
қан мен оның компоненттерiн ерiктi түрде өтеусiз тапсыруды дамыту;
тұрақты донорларды тарту жүйесiн дамыту;
материалдық-техникалық қамтамасыз етудi жетiлдiру;
бiлiктi кадрларды даярлау және қайта даярлау;
қан препараттарын өндiретiн зауыт салу;
- зертханалық қызметтi жетiлдiру:
зертханалық қызметтi орталықтандыру және экспресс диагностиканы дамыту арқылы оңтайландыру;
зертханалық зерттеулер сапасын басқару жүйесiн дамыту;
бiлiктi кадрларды даярлау және қайта даярлау;
қазiргi заманғы зертханалық жабдықтармен және реактивтермен жарақтандыру;
зертханалық қызмет жұмысының мақсатты көрсеткiштер жүйесiн құру және енгiзу.

2. Денсаулық сақтау саласында басқару жүйесiн және менеджменттi жетiлдiру
Тұтас алғанда, денсаулық сақтауды басқару органдарының атқарушы функцияларын, олардың бөлiгiн медициналық қызметтердi мемлекеттiк өнiм берушiлердiң дербестiгiн көтере отырып мемлекеттiк, мемлекеттiк емес және қоғамдық ұйымдарға кезең-кезеңмен бере отырып, орталықсыздандыру стратегиясы жалғасатын болады. Бiр уақытта кейбiр функцияны: мемлекет кепiлдiк берген медициналық көмектi қаржыландыруды, дәрiлiк заттармен қамтамасыз етудi, денсаулық сақтау саласында бақылауды орталықтандыру қамтамасыз етiлетiн болады.
Кәсiби менеджерлер институтын және қазiргi заманғы басқару технологияларын қоса алғанда, денсаулық сақтау ұйымдарын басқарудың транспаренттiк нысандарын кезең-кезеңмен енгiзу жалғасады. Сонымен қатар мемлекеттiк басқару, стратегиялық жоспарлау, менеджмент және қоғамдық денсаулық сақтау мәселелерi бойынша денсаулық сақтауды мемлекеттiк басқару органдарының қызметкерлерiн мiндеттi түрде оқытуды қамтитын, денсаулық сақтау ресурстарын пайдаланудың қазiргi заманғы және тиiмдi әдiстемелерiне ерекше назар аударылатын болады.
Саланың экономикалық тиiмдiлiгiн бағалау жүйесiн құру мақсатында практикаға енгiзу үшiн қазiргi заманғы халықаралық әдiснамалық тәсiлдердiң негiзiнде денсаулық сақтау жүйесiнiң қазiргi заманғы жағдайына зерделеу және талдау жүргiзiледi.
Денсаулық сақтаудың, мемлекеттiк және жеке инвесторлардың арасындағы тәуекелдi бөлудiң, өзара тәжiрибе алмасу негiзiнде, халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн қазiргi заманғы технологияларды енгiзудiң тиiмдiлiгiн арттыру үшiн, сондай-ақ мемлекеттiк бюджетке жүктеменi азайту үшiн жеке компанияларды мемлекеттiк және ведомстволық медициналық объектiлердi басқаруға тарту және жекеменшiк секторды дамыту жоспарланып отыр.
Мемлекеттiк-жеке меншiк әрiптестiк, объектiлердi, жабдықтарды жалға және жеке компанияларға сенiмгерлiк басқаруға беру кеңiнен пайдаланылатын болады. Әкiмшiлiк кедергiлер жойылады, корпоративтiк медициналық ұйымдар мен қызметтерге қолдау көрсетiлiп, ынталандырылады.
Денсаулық сақтау саласында мемлекеттiк кәсiпорындар қызметiнiң ашықтығын көтеру үшiн корпоративтiк басқарудың элементтерiн енгiзудi көздейтiн нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру жалғастырылады. Саланың адами әлеуетiн басқаруды жетiлдiру мақсатында Денсаулық сақтау саласының кадр ресурстарын дамыту тұжырымдамасы әзiрленедi, халыққа психологиялық-әлеуметтiк көмек көрсету үшiн медициналық бiлiмi жоқ мамандарды жүйелi түрде тарту басталды.
Кадрларды бекiту үшiн, әсiресе ауылдық жерлерде орналасқан денсаулық сақтау ұйымдарында, денсаулық сақтау мамандарын даярлауға, оның iшiнде жеке инвестициялар мен демеушi қаражатын тарту жолымен келiсiмдердiң негiзiнде жергiлiктi атқарушы органдардың мақсатты тапсырыстарын қалыптастыру практикасы жалғастырылады.
Медицина қызметкерлерiне еңбекақы төлеу жүйесi жетiлдiрiледi. Бiрақ, материалдық факторлармен қатар, құрметтеудiң, өзiн-өзi құрметтеудiң және қадiрлеудiң үлкен уәждi рол атқаратындығына байланысты, қоғамда медицина қызметкерлерiнiң әлеуметтiк мәртебесi мен беделiн өсiруге ерекше көңiл бөлiнетiн болады.
Осылайша, Бағдарламаның шеңберiнде мыналар жоспарланып отыр:
1) стратегиялық жоспарлаудың, басқарудың, бюджеттеудiң халықаралық стандарттары мен қағидаттарын енгiзу:
тәуекелдi болжау, бағалау және басқару жүйесiн енгiзу;
басқарушылық шешiмдердi қабылдаудың ақпараттық жүйесiн құру және енгiзу;
медициналық ұйымдарға корпоративтiк басқару қағидаттарын, оның iшiнде оларға байқау кеңестерiн енгiзу арқылы енгiзу;
денсаулық сақтау жүйесi қызметiн экономикалық тұрғыдан талдау әдiстемесiн енгiзу (саланың тиiмдiлiгiн бағалау жүйесiн құру);
денсаулық сақтау менеджерлерi институтын енгiзу;
басқарушылық шешiмдердi қабылдаудың сапасын үздiксiз арттыру қағидаттарын енгiзуге негiзделген бақылау жүйесiне (СQI - РDСА) өту;
2) басқарудың ресурс үнемдеушi технологияларын әзiрлеу және енгiзу:
аурухананы басқару саласындағы технологиялар трансфертi;
төсек қорын оңтайландыру, БМСК қызметiн одан әрi дамыту үшiн ресурстарды қайта бөлу;
амбулаториялық-емханалық деңгейде стационарды алмастыратын диагностикалық технологияларды енгiзу есебiнен және кезең-кезеңмен қалпына келтiру емiн ұйымдастыру есебiнен (патронаж қызметi, емдеудi аяқтау және медициналық оңалту жүйесi) стационардағы төсек жұмысының қарқынын арттыру;
стационарлық көмек көрсететiн медицина ұйымдары жұмысының негiзгi көрсеткiштерiн (төсек айналымы, ауруханада болудың орташа ұзақтығы және т.б.) тиiмдiлiктiң халықаралық стандарттарына сәйкес келтiру;
денсаулық сақтау ұйымдарында медициналық жабдықтардың мониторингi, жабдықтардың техникалық жай-күйiнiң және оны тиiмдi пайдаланудың мониторингi жүйесiн, оның iшiнде қымбат тұратын жабдықтарды пайдалануды есептеу жүйесiн жетiлдiру;
жеткiзудi басқару жүйесiн енгiзу;
есепке алынатын ақпараттың толық және өзектi болуын тексеру үшiн есепке алу-есеп беру құжаттамасының үлгiлерiн қайта қарау, есептiлiктiң қайталануын болдырмау;
медициналық қызметтердi статистикалық есепке алудың және дербестендiрiлген есепке алудың автоматтандырылған жүйесiн енгiзу есебiнен медициналық ұйымдарда қағаз түрiндегi құжат айналымын азайту;
медициналық ақпаратты енгiзу жүйесiн оңтайландыру (бастапқы мәлiметтердi енгiзу уақытын қысқарту, шаблондарды енгiзу, бiлiм беру тренингтерiн қамтамасыз ету).
3) денсаулық сақтау ұйымдары қызметiнiң тиiмдiлiгiн арттыру:
- денсаулық сақтау ұйымдарының автономиялығын және дербестiгiн арттыру:
медициналық ұйымдарды акционерлiк қоғамдар мен шаруашылық жүргiзу құқығындағы кәсiпорындарға кезең-кезеңмен ауыстыруды жалғастыру, оның iшiнде денсаулық сақтау ұйымдарында қаржылық есептiлiктiң халықаралық стандарттарын кезең-кезеңмен енгiзу;
мемлекеттiк денсаулық сақтау ұйымдарына басқарушылық шешiмдер қабылдауда барынша дербестiк беру;
денсаулық сақтау субъектiлерi арасында функциялар мен өкiлеттiктердiң аражiгiн ұтымды ажырату;
денсаулық сақтау және әлеуметтiк қамсыздандыру ұйымдарының арсында өзара iс-қимыл алгоритмiн әзiрлеу;
науқасты қараудың барлық кезеңiнде сабақтастықты (медициналық қызмет көрсетудiң кезеңдiлiгi) қамтамасыз ету;
- жекеменшiк секторды дамытуды ынталандыру:
денсаулық сақтау саласында жекеменшiк секторды дамыту үшiн тиiстi нормативтiк және әдiснамалық базаны жоспарлы түрде жетiлдiру;
артық әкiмшiлiк кедергiлердi жою;
ТМККК көрсетуге мүдделi бағдарланған корпоративтiк медициналық желiлер мен ұйымдарды қолдау мен дамытудың, аурулардың профилактикасының мемлекеттiк бағдарламаларын iске асырудың және халықтың саламатты өмiр салтын нығайтудың тетiктерiн әзiрлеу және енгiзу, оның iшiнде мемлекеттiк тапсырысты орындауға медициналық қызметтердi, ұсынушы жекеменшiк өнiм берушiлердi тарту бойынша шаралар қабылдау;
негiзгi құралдарды (ғимараттар, жабдықтар) сенiмгерлiк басқаруға және жекеменшiк медицина ұйымдарына ұзақ мерзiмдi жалға берудi қамтитын денсаулық сақтаудағы мемлекеттiк-жеке меншiк әрiптестiк бағдарламасын кезең-кезеңмен iске асыру;
- денсаулық сақтау ұйымдарында кадр саясатын жетiлдiру:
денсаулық сақтау жүйесiнiң кадр әлеуетiн дамытуды жоспарлауды  және оны пайдаланудың тиiмдiлiгiн арттыру тетiктерiн қамтитын Денсаулық сақтау саласының кадр ресурстарын дамыту тұжырымдамасын әзiрлеу;
денсаулық сақтау мамандарын даярлауға жергiлiктi атқарушы органдардың мақсатты тапсырыстарын қалыптастыру практикасын кеңейту;
денсаулық сақтау ұйымдарын басқаруға экономикалық бiлiмi бар менеджерлердi тарту және оларды денсаулық сақтаудағы менеджментке оқыту жөнiндегi нормативтiк базаны қамтамасыз ету және құру;
медицина қызметкерлерiне еңбекақы төлеу жүйесiн жетiлдiру;
медицина қызметкерлерiнiң әлеуметтiк мәртебесiн және кәсiбiнiң беделiн, оның iшiнде дәрiгерлердiң кәсiби қызметiн қолдау және жарыққа шығаруда бұқаралық ақпараттық науқандар жолымен арттыру;
кәсiби бедел мен кәсiби бәсеке институттарын дамытуды қоса алғанда, дәрiгерлердi кәсiби дамытудың республикалық және өңiрлiк бағдарламаларын әзiрлеу;
медицина қызметкерлерiнiң кәсiби бiрлестiктерiнiң (кәсiби ҮЕҰ) рөлiн арттыру және қолдау;
медицина қызметкерлерiне арналған әлеуметтiк пакет жасауды қамтитын оларды әлеуметтiк қорғау жөнiндегi тетiктердi әзiрлеу және енгiзу;
карантиндiк және аса қауiптi инфекциялар таралу қаупi болғанда медицина қызметкерлерi үшiн профилактикалық iс-шаралар жүйесiн әзiрлеу және енгiзу;
- денсаулық сақтау саласында ақпараттандыруды дамыту:
денсаулық сақтаудың бiрыңғай ақпараттық жүйесiн одан әрi жетiлдiру және енгiзу;
ДБАЖ-да клиникалық алгоритмдер, хаттамалар және басқа да стандарттарды iске асыру.
Сонымен бiрге мынадай мәселелер қаралатын болады:
әлеуметтiк мәнi бар аурулардың тiркелiмдерiн қалыптастыру;
шалғай ауылдық елдi мекендер үшiн инфрақұрылымды, коммуникация мен бағдарламалық шешiмдердi құру, аудандық орталықтан шалғай жерлердегi ауылдық медицина қызметкерлерiнiң ақпараттық денсаулық сақтау ресурсына қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;
жедел жәрдем бригадаларын GРS-навигациясы бар ұтқыр терминалдармен жарақтандыру, жедел медициналық жәрдем бригадаларының денсаулық сақтаудың ақпараттық ресурстарына қолжетiмдiлiгiн қамтамасыз ету;
қан қызметiнiң ақпараттық жүйесiн құру;
ұлттық телемедицина желiсiн кеңейту.

3. Денсаулық сақтауды қаржыландыруды жетiлдiру.
Қаржыландыруды жетiлдiру мақсатында өңiрлер арасында ТМККК шеңберiнде БМСК-қа шығыстардың айырмасын кезең-кезеңмен азайта отырып, денсаулық сақтауға шығыстар ұлғаятын болады, сондай-ақ БМСК-та қосымша құрамдауыштармен тариф және iшiнара қор ұстау енгiзiледi.
ТМККК-ны жетiлдiру оны нақтылау және оңтайландыру (объективтi өлшемдер негiзiнде) және БМСК көлемдерiн ұлғайту жағына қарай қаржыландыруды медициналық көмек көрсету деңгейлерi арасында қайта бөлу және мамандандырылған көмектiк көлемiн оңтайландыру жолымен iске асырылады. Сонымен қатар ТМККК шеңберiнде ұсынылатын медициналық қызметтер мен дәрiлiк заттардың тiзбесiн кезең-кезеңмен кеңейту жоспарланып отыр.
Медициналық-экономикалық тарифтердi одан әрi жетiлдiру медициналық жабдықты сатып алуға шығыстарды қосуды көздейдi, бұл нақты келген шығындарға төлем жүргiзуге, негiзгi қаражатты пайдалану тиiмдiлiгiн және медициналық қызметтердi көрсету үдерiсiнiң ашықтығын жоғарылатуға мүмкiндiк бередi.
Азаматтардың өз денсаулығы үшiн жауапкершiлiгiн арттыру және ТМККК-ге кiретiн қызметтерге заңсыз төлемдер мен сыйақылардың көлемiн төмендету мақсатында медициналық қызметтердiң кейбiр түрлерiнiң (ТМККК-ге кiретiн) құнын қосымша төлеу тетiктерiн жасау және енгiзу (2015 жылы) жоспарлануда.
Авариялық және бейiмделген үй-жайларда, әсiресе ауылда орналасқан денсаулық сақтау объектiлерiн қайта жаңарту үшiн мақсатты қаржы салуға үлкен мән берiледi. Дүниежүзiлiк Банкпен бiрлескен «Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау секторында технологияларды беру және институционалдық реформа жүргiзу» жобасын одан әрi iске асыру шеңберiнде денсаулық сақтау инфрақұрылымын дамыту мақсатында инвестициялық саясат жетiлдiрiледi, бiрiншi кезекте ауылдық жерлерде денсаулық сақтау инфроқұрылымын регламенттейтiн ұлттық стандарттар әзiрленедi.
Қаржыландыруды жетiлдiру мынадай бағыттар бойынша iске асырылады:
1) тариф саясатын және қаржыландыру тетiктерiн жетiлдiру:
ТМККК шеңберiнде медициналық қызмет көрсетуге медициналық жабдықты сатып алуға арналған шығыстар тарифiне енгiзе отырып, медициналық-экономикалық тарифтердi одан әрi жетiлдiру;
iшiнара қор ұстауды және БМСК тарифiне қосымша құрамдауыш енгiзу;
қаржы ағынын стационарлық көмекке жұмсалатын шығыстарды қысқартуға және БМСК қызметi мен аурулар профилактикасына жұмсалатын шығыстарды ұлғайтуға қайта бөлу тетiктерiн әзiрлеу;
медициналық ұйымдардың ТМККК-ге мемлекеттiк бюджеттен бөлiнетiн қаражатты жұмсауының ашықтығын қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар жүйесiн жетiлдiру;
ақшалай қаражаттың ағынын жинаудың, тiзiмдемеге енгiзудiң, бағалаудың қатаң тәртiбiн қамтамасыз ету;
медициналық ұйымдар түрлi көздер есебiнен алатын, оның iшiнде ақылы негiзде медициналық қызмет көрсеткенi үшiн алатын қаражатты есепке алу жүйесiн жетiлдiру;
медицина қызметкерлерiне еңбекақы төлеудiң түпкiлiктi нәтижеге бағдарланған сараланған жүйесiн жетiлдiру;
2) азаматтардың ортақ жауапкершiлiгiн арттыру және медициналық сақтандыруды одан әрi дамыту:
ТМККК-нiң қолданыстағы жүйесiмен қатар қоса төлеу тетiктерiн әзiрлеу және енгiзу;
шетел азаматтарын медициналық сақтандыруды енгiзу;
ТМККК-ден тыс қызмет алуға ерiктi медициналық сақтандыруды дамыту;
3) денсаулық сақтаудың инвестициялық саясатын жетiлдiру:
материалдық-техникалық базаны теңестiру және нығайту қағидатын iске асыру үшiн бiрiншi кезекте, амбулаториялық қызмет қуаты жеткiлiксiз өңiрлерге бағытталған инвестицияларды жоспарлаудың ғылыми-негiзделген жүйесiн әзiрлеу;
саланың басым бағыттары бойынша денсаулық сақтауға салынған салымның мониторингi мен тиiмдiлiгiн бағалау жүйесiн енгiзу;
Денсаулық сақтау саласына инвестициялар тарту тетiктерiн әзiрлеу және енгiзу:
- мемлекеттiк-жеке меншiк әрiптестiктi дамыту;
- заңнамада белгiленген тәртiппен медициналық техниканы жеткiзудiң лизингтiк сызбаларын пайдалану жүйесiн әзiрлеу және енгiзу;
- шетелдiк инвестицияларды тарту.

4. Медициналық қызметтердiң қауiпсiздiгi мен сапасы.
Медициналық көмектiң сапасы мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн диагностикалық, емдiк, оңалту және профилактикалық қызметтердi ұйымдастыру мен көрсетудiң қазiргi заманғы технологиялары енгiзiледi, олардың тиiмдiлiгi мен қауiпсiздiгi (нақты ауруларда немесе патологиялық жағдайларда) дәлелдеу медицинасының қағидаттарымен расталады. Медициналық ұйымның деңгейiнде сапаны басқару жүйесi (iшкi аудит) жетiлдiрiледi және клиникалық практиканың сапасын арттыру, медициналық технологияларды бағалау (стандарттау, дәлелдеу  медицинасының қағидаттарын енгiзу негiзiнде) жүйесiн енгiзу, сервистi дамыту және бағдарланған технологиялар-пациент бойынша жұмыс жалғасатын болады. Медициналық көмек сапасының сыртқы аудитi жетiлдiрiледi. Қазiргi заманғы сапаны басқару технологияларын енгiзудiң қисынды жалғасы денсаулық сақтау субъектiлерiн аккредиттеу жалғастырылады. Медициналық ұйымдарды аккредиттеу ұлттық стандарттар негiзiнде, ал кейiннен халықаралық стандарттар негiзiнде жүзеге асырылатын болады.
Бұдан басқа медициналық көмек сапасының халықаралық және ұлттық стандарттарын сақтауды қамтамасыз ететiн және пациенттер мен медицина қызметкерлерiнiң құқықтарын регламенттейтiн нормативтiк құқықтық актiлер жетiлдiрiлетiн болады.
1) Медициналық қызметтердiң сапасын және қауiпсiздiгiн басқару тетiктерiн жетiлдiру:
денсаулық сақтаудың ұлттық стандарттарын әзiрлеу және енгiзу;
сапаны үздiксiз жақсарту қағидаттарына негiзделген, медициналық қызметтердiң сапасын басқарудың ауруханаiшiлiк жүйесiн (СQI) енгiзу;
клиникалық нұсқауларды, диагностикалау мен емдеу хаттамаларын жетiлдiру, оларды қолдану тиiмдiлiгiнiң мониторингi жүйесiн енгiзу;
халықаралық қағидаттарға негiзделген медициналық ұйымдарды ұлттық аккредиттеудi дамыту;
халыққа денсаулық сақтау ұйымы қызметiнiң тиiмдiлiгi туралы ақпарат беру жүйесiн әзiрлеу және енгiзу;
пациенттер мен қоғамдастықтың әлеуетiн арттыру және жалпы денсаулық сақтау қызметтерiнiң сапасын жақсарту процесiне қатысуын көтермелеу;
денсаулық сақтау ұйымдарының қызметiн iшкi және сыртқы аудит нәтижелерi негiзiнде рейтингтiк бағалау жүйесiн әзiрлеу;
аккредиттелген тәуелсiз сарапшыларды даярлау жүйесiн жетiлдiру.
2) Пациенттердiң құқықтарын қорғау институтын, медициналық этиканы және деонтологияны дамыту:
барлық деңгейлерде халықаралық этика қағидаттарын енгiзу және этика комитеттерiн құру;
пациенттер мен медицина қызметкерлерiнiң құқығы мен мiндеттерiн регламенттейтiн нормативтiк құқықтық базаны жетiлдiру;
дәрiгер қателiктерiн олардың жiктегiшiмен және пациенттердiң денсаулығына зиян келтiрудiң ауырлық деңгейiмен дербестендiру жүйесiн құру және енгiзу;
пациенттердiң құқықтарын регламенттейтiн ақпаратқа қол жеткiзудi арттыру;
ТМККК шеңберiндегi қызметтер тiзбесiн қосқанда, отандық медицина ұсынатын әртүрлi ауруларды емдеудiң, профилактиканың тиiмдi әдiстерi туралы халықты ақпараттандыру.

5.5. Медициналық, фармацевтикалық бiлiм берудi жетiлдiру, медицинада инновациялық технологияларды дамыту және енгiзу

Бағдарлама шеңберiнде дипломға дейiнгi, дипломнан кейiнгi бiлiм беру және денсаулық сақтау кадрларын үздiксiз кәсiби дамыту жүйесiн жетiлдiру, сондай-ақ ғылымды одан әрi дамыту және денсаулық сақтаудағы инновациялық технологияларды енгiзу жоспарланып отыр. «Назарбаев университетi» базасындағы Медициналық мектепте дәрiгерлердi даярлау Америка моделi бойынша жүргiзiлетiн болады. Кадрларды даярлаудың қазақстандық жүйесiмен салыстырғанда, бұл модель шеңберiнде Рremed мiндеттi кәсiпке дейiнгi даярлық болуы, Медициналық мектепке түсу үшiн арнайы iрiктеу рәсiмi, сондай-ақ қорытынды аттестаттау алу үшiн тәуелсiз емтихан тапсыру көзделген.

Мақсаты: денсаулық сақтау саласының бәсекеге қабiлеттi кадр әлеуетiн құру және инновациялық технологияларды дамыту.

Негiзгi мiндеттерi:
1) денсаулық сақтау кадрларына дипломға дейiнгi, дипломнан кейiнгi бiлiм беру және оларды үздiксiз кәсiптiк дамыту жүйесiн жетiлдiру.
2) ғылымды одан әрi дамыту және денсаулық сақтау саласына инновациялық технологияларды енгiзу.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
халықаралық басылымдарда жарияланымдардың үлесiн 2013 жылға қарай 10 %-ға дейiн, 2015 жылға қарай 12 %-ға дейiн (2009 ж. - 6%) ұлғайту;
барлық медициналық ЖОО-ларды 2015 жылға қарай аккредиттеу.

Қол жеткiзу жолдары және тиiстi шаралар
1. Денсаулық сақтау кадрларына дипломға дейiнгi, дипломнан кейiнгi бiлiм беру және оларды үздiксiз кәсiптiк дамытуды жетiлдiру аясында мынадай жұмыстар жоспарланып отыр:
1) денсаулық сақтау кадрларын даярлау жүйесiн басқару мен қаржыландырудың жаңа қағидаттарын енгiзу:
денсаулық сақтау кадрларын даярлауды, қайта даярлауды және бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастыру және қаржыландыру жүйесiн өңiрлiк қажеттiлiк негiзiнде жетiлдiру;
медициналық ЖОО-лардың, колледждердiң бiтiрушi түлектерiнiң және денсаулық сақтау саласының практикадағы қызметкерлерiнiң бiлiмдерiн және дағдыларын тәуелсiз бағалау институтын енгiзу.
2) Материалдық-техникалық базаны жаңғырту:
студенттер жатақханаларын салу;
медициналық ЖОО-лардың оқу-клиникалық орталықтарын және зертханаларын халықаралық стандарттарға сәйкес қазiргi заманғы жабдықтармен толық жарақтандыру;
3) медициналық және фармацевтикалық бiлiм беру жүйесiн жетiлдiру:
Қазақстан Республикасының медициналық және фармацевтикалық бiлiм беру жүйесiн одан әрi дамытудың 2011 - 2015 жылдарға арналған тұжырымдамасын әзiрлеу және iске асыру;
дәрiгерлердi халықаралық озық стандарттарға сәйкес «Назарбаев университетi» базасында даярлаудың инновациялық жүйесiн енгiзу;
шетелдiк аккредиттеу ұйымдарының қатысуымен медициналық ЖОО-ларды аккредиттеу;
шетелдiк үздiк тәжiрибелердi ескере отырып, медициналық бiлiмнiң бiлiм беру бағдарламаларын жетiлдiру;
инновациялық бiлiм беру технологияларын енгiзу, профессорлар мен оқытушылар құрамының әлеуетiн көтеру, шетелдiк үздiк тәжiрибенi тарту;
медицина қызметкерлерiнiң үздiксiз кәсiптiк бiлiм беру және дамыту жүйесiн жетiлдiру.

2. Ғылымды одан әрi дамыту және денсаулық сақтау саласына инновациялық технологияларды енгiзу мыналарды көздейдi:
1) медицина ғылымын басқарудың және қаржыландырудың жаңа қағидаттарын енгiзу:
мультиорталық зерттеулерiн, оның iшiнде жетекшi әлемдiк ғылыми орталықтармен дамыту;
денсаулық сақтау саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулердi қаржыландырудың гранттық жүйесiн дамыту;
денсаулық сақтау саласындағы ғылыми зерттеулердiң нәтижелерiн бағалаудың халықаралық индикаторларын енгiзу;
2) медицина ғылымының инфрақұрылымын жаңғырту:
Астана қаласында регенеративтiк медицина, молекулалық биология  және жасуша технологиялары орталықтары бар «Өмiр туралы ғылыми орталық» ғылыми-зерттеу кешенiн құру;
әлемдiк үздiк стандарттарға сәйкес келетiн жабдықтармен жарақтандырылған ұжымдық пайдаланылатын 2 ғылыми орталық құру;
ЖОО ғылымының деңгейi мен сапасын арттыру;
денсаулық сақтау саласында жоғары бiлiктi ғылыми кадрларды даярлау, оның iшiнде РҺD магистратура және докторантура шеңберiнде ғылыми-педагог кадрларды даярлау бағдарламаларын жетiлдiру;
әлемге танылған ғалымдарды шақыра отырып, жас және перспективалы ғалымдардың шетелде тағылымдамаларын ұйымдастыру.

5.6. Дәрiлiк заттардың халық үшiн қолжетiмдiлiгiн және сапасын арттыру, денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық техникамен жарақтандыруды жақсарту

Дәрiлiк заттардың қолжетiмдiлiгi мен сапасын арттыру мақсатында пациенттерге дәрiхана мен дәрiлiк затты таңдау құқығын беру арқылы халықты амбулаториялық дәрi-дәрмекпен қамтамасыз етудi реформалау жүргiзiлетiн болады.
Бұл тетiк фармацевтика нарығындағы субъектiлердiң, оның iшiнде шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң көпшiлiгiн амбулаториялық дәрi-дәрмекпен қамтамасыз етуге қатысуға тарту жолымен халыққа дәрiлiк заттардың нақты қолжетiмдiлiгiн жақсартуға мүмкiндiк бередi.
Жоспарланып отырған iс-шаралар бүкiл халықтың сапалы дәрiлiк заттарға тең қол жеткiзуiн қамтамасыз етедi, қаржы ресурстарын ұтымды пайдалануға мүмкiндiк бередi, дәрiлiк заттар бағасының жыл сайынғы өсуiн төмендетедi, тегiн медициналық көмектiң кепiлдiк берiлген көлемiнiң шеңберiнде сатып алынатын дәрiлiк заттардың көлемi мен тiзбесiн кеңейтедi және отандық фармацевтика өнеркәсiбiн дамыту үшiн жағдай жасайды.

Мақсаты: халықты сапалы, тиiмдi, қауiпсiз дәрiлiк заттармен қамтамасыз ету, олардың тегiн медициналық көмектiң кепiлдiк берiлген көлемiнiң шеңберiнде қолжетiмдiлiгiн ұлғайту.

Негiзгi мiндеттер:
1) халықты сапалы дәрiлiк заттармен қамтамасыз ету жүйесiн жетiлдiру;
2) денсаулық сақтау ұйымдарын қазiргi заманғы медициналық техникамен жарақтандыру және олардың сервистiк қызмет көрсету жүйесiн қалыптастыру;
3) дәрiлiк заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың айналысы саласында сапаны бақылау жүйесiн жетiлдiру.

Нәтижелер көрсеткiштерi:
бiрыңғай дистрибуция жүйесi арқылы ТМККК шеңберiнде дәрiлiк заттарды сатып алудың көлемдерiн 2013 жылға қарай 70 %-ға дейiн, 2015 жылға қарай 80 %-ға дейiн (2009 ж. - 0%) жеткiзу;
ауылдық елдi мекендерде ТМККК шеңберiнде дәрiлiк заттарды берудi жүзеге асыратын объектiлердiң санын 2013 жылға қарай 3200-ға дейiн, 2015 жылға қарай 3300-ға дейiн (2009 ж. - 3000) ұлғайту.

Қол жеткiзу жолдары
1. Халықты сапалы дәрiлiк заттармен қамтамасыз ету жүйесiн жетiлдiру мыналарды көздейдi:
амбулаториялық дәрi-дәрмектермен қамтамасыз етудi жетiлдiру және бекiтiлген бағалар бойынша ТМККК шеңберiнде дәрiлiк заттарды босатуды жүзеге асыратын дәрiханалық ұйымдар санын көбейту арқылы пациенттерге дәрiхананы және дәрiлiк затты таңдау құқығын беру;
формулярлық жүйенi дамыту және пациенттер мен медицина қызметкерлерiн ұлттық ақпараттық дәрi-дәрмек орталығы арқылы объективтi және нақты ақпаратпен қамтамасыз ету жолымен ұтымды фармокотерапия (дәрiлiк заттарды тиiмдi тағайындау және пайдалану) қағидаттарын енгiзу;
ауылда дәрi-дәрмекпен қамтамасыз ету жүйесiн жетiлдiру, оның iшiнде БМСК ұйымдары мен жылжымалы дәрiхана пункттерi арқылы ауыл тұрғындарына (дәрiханалық ұйымдары жоқ ауылдарда) дәрiлiк көмектiң жеке қолжетiмдiлiгiн одан әрi қамтамасыз ету;
Дәрiлiк заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың бiрыңғай дистрибуциясы жүйесiн жетiлдiру.

2. Денсаулық сақтау ұйымдарын қазiргi заманғы медициналық техникамен жарақтандыру және олардың сервистiк қызмет көрсету жүйесiн қалыптастыру мақсатында мыналар жоспарлануда:
заңнамада белгiленген тәртiппен медициналық техниканы жеткiзудiң лизингiлiк схемаларын пайдалану жүйесiн әзiрлеу және енгiзу;
медициналық техниканың, оның iшiнде қымбат бағалы жабдықтардың кепiлдiктен кейiнгi сервистiк қызмет көрсету келiсiмшарттары жүйесiн енгiзу.

3. Дәрiлiк заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың айналысы саласында сапаны бақылау жүйесiн
жетiлдiру үшiн:
1) дәрiлiк заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың айналысы саласындағы нормативтiк құқықтық
актiлердi үйлестiру, рұқсат беретiн құжаттарды өзара тану, дәрiлiк заттардың сапасын кеден одағы аясында инспекциялау мен бақылаудың ықпалдастырылған жүйесiн құру;
2) дәрiлiк заттардың сапасын мемлекеттiк бақылау жүйесiн:
«Дәрiлiк заттарды, медициналық мақсаттағы бұйымдарды және медициналық техниканы сараптау ұлттық орталығы» РМК зертханаларын (оның iшiнде аумақтық) қазiргi заманғы зертханалық технологиямен материалдық-техникалық қамтамасыз етудi жетiлдiру және қызметкерлердi оқыту;
аккредиттеу туралы ереженi және зертханаларды халықаралық стандарттарға сәйкестiгiне аккредиттеу жүйесiн әзiрлеу;
Еуропа фармакопея дәрiлiк заттар сапасын бақылау (ОМСL) жөнiндегi ресми зертханалардың еуропалық желiсiне кiру үшiн дайындық iс-шараларын жүргiзу;
фармацевтикалық инспекциялардың (РIС/S) халықаралық ынтымақтастық жүйесiне кiру үшiн мемлекеттiк және сараптау органының мамандарын оқыту;
контрафактiлiк және жалған өнiмдердiң өндiрiсi мен таралуына қарсы iс-қимыл бойынша iс-шаралар өткiзу;
медициналық және фармацевтикалық қызмет сапасын бақылау жөнiндегi мемлекеттiк органның аумақтық бөлiмшелерiн жалған дәрiлiк заттарды анықтауға арналған экспресс зертханалармен қамтамасыз ету арқылы жетiлдiру жоспарлануда.

6. Бағдарламаны iске асыру кезеңдерi

Бағдарламаны iске асыру екi кезеңде жүзеге асырылады.
Бiрiншi кезеңде (2011 - 2013 жылдар) мына мiндеттердi шешу көзделедi:
қоғамдық денсаулық қорғау мәселелерi бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара iс-қимылдың бiрыңғай ұлттық стратегиясын әзiрлеу;
халықтың нысаналы топтарына арналған ұлттық скринингтiк бағдарламалар кешенiн әзiрлеу және енгiзу;
Iс-шаралар бағдарламасы шеңберiнде жүргiзiлетiн бағалаудың нысаналы индикаторлар жүйесiн әзiрлеу;
денсаулық сақтау жүйесiнiң нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру, оның iшiнде кеден одағы мен ДСҰ-ның талаптарына сәйкес оны үйлестiру;
мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау жүйесiн басқаруды жетiлдiру;
денсаулық сақтау жүйесiне әлеуметтiк қызметкерлер институтын енгiзу әдiстемесiн әзiрлеу;
медициналық көмектiң сапасын басқару жүйесiн әзiрлеу;
БҰДЖ-ды одан әрi жетiлдiру;
денсаулық сақтау саласына инвестициялар тарту тетiктерiн әзiрлеу;
медицина ғылымын басқару мен қаржыландырудың жаңа қағидаттарын енгiзу;
Дәрiлiк заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдардың бiрыңғай дистрибуциясын жетiлдiру;
дәрiлiк заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың айналысы саласындағы сапаны бақылау жүйесiн жетiлдiру.
Екiншi кезеңде (2014 - 2015 жылдар) мына мiндеттердi шешу көзделедi:
Бағдарламаның бiрiншi кезеңiнде әзiрленген стратегиялар мен әдiстемелердi енгiзу;
негiзгi әлеуметтiк мәнi бар ауруларды және жарақаттарды диагностикалау мен емдеудiң халықаралық стандарттарын, хаттамаларын және әдiстемелерiн енгiзу;
өмiр мен денсаулық үшiн қауiп-қатер факторларын төмендету жөнiндегi мемлекеттiк органдардың, қоғамның, жұмыс берушiлердiң және азаматтардың ведомствоаралық және сектораралық тиiмдi өзара iс-қимылын iске асыру;
жеке және қоғамдық денсаулықты нығайтуға және сақтауға мемлекеттiң, жұмыс берушiлер мен азаматтардың ынтымақтасқан жауапкершiлiгiн енгiзу;
мемлекеттiк санитариялық-эпидемиологиялық қадағалау тиiмдiлiгiн арттыру және стандарттарды қазiргi заманғы халықаралық талаптарға (санитариялық ережелер, гигиеналық нормативтер, техникалық регламенттер) сәйкес келтiру;
ТМККК шеңберiнде дәрiлiк заттар мен ұсынылатын медициналық қызметтердiң тiзбесiн кеңейту;
БМСК-ның әлеуметтiк бағдарланған моделiн құру;
денсаулық сақтауды басқару мен қаржыландырудың медициналық қызметтiң сапасына бағдарланған жүйесiн енгiзу;
денсаулық сақтау кадрларын даярлау жүйесiн басқару мен қаржыландырудың жаңа қағидаттарын енгiзу;
медицина ғылымының инфрақұрылымын жаңғырту;
медицина қызметкерлерiнiң әлеуметтiк мәртебесi мен уәждемесiн көтеру;
дәрiлiк заттардың сапасы мен қолжетiмдiлiгiн арттыру;
денсаулық сақтау ұйымдарын озық медициналық техникамен жарақтандыру және оларға сервистiк қызмет көрсету жүйесiн қалыптастыру;
халықаралық стандарттарға сәйкес келетiн жаңа өндiрiстер құру арқылы отандық дәрiлiк заттар, медициналық мақсаттағы бұйымдар және медициналық техника өндiрiсiн дамыту.

7. Қажеттi ресурстар

Бағдарламаны iске асыруға 2011 — 2015 жылдары республикалық және жергiлiктi бюджеттерден, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған басқа да қаражат жұмсалады.
Бағдарламаны iске асыруға мемлекеттiк бюджеттен жалпы шығындар 359 358,9 млн. теңгенi, оның iшiнде республикалық бюджет қаражаты есебiнен (жергiлiктi бюджеттерге берiлетiн нысаналы трансферттердi қоса алғанда) 356 596,8 млн. теңгенi, жергiлiктi бюджет қаражатынан 2 762,1 млн. теңгенi құрайды.
2011 - 2015 жылдарға арналған Бағдарламаны қаржыландыру көлемi Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиiстi қаржы жылдарына арналған республикалық және жергiлiктi бюджеттердi бекiту кезiнде нақтыланатын болады.